احمد حاتمی یزد؛ عضو سابق حزب کارگزاران سازندگی ایران

 اینستکس یک کانال مالی ویژه است که آلمان، فرانسه و انگلستان بهوجود آوردهاند تا تجارت با ایران را بهرغم تحریمهای دوباره اعمالشده آمریکا ممکن میسازد. این سازوکار جدید توسط این سه کشور اروپایی موسوم به E3 بهمن ماه 1397 رونمایی شد و به منزله تلاشی برای حفظ توافق بینالمللی مهم هستهای پس از آن است که دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ آمریکا را از آن خارج کرد.
در حال حاضر لازم است تا یک شرکت ایرانی ثبت و معرفی شود تا با همکاری شرکت اروپایی کار خرید و فروش انجام شود. بدینترتیب پول نفت به حساب اینستکس اروپا واریز میشود و کار مبادله صورت میگیرد. البته نکته قابل توجه این است که این کار در ابتدا گسترش زیادی نخواهد داشت و احتمالا به خرید همان مواردی محدود میشود که آمریکا ادعا دارد آنها را تحریم نکرده است؛ یعنی غذا و دارو. البته اگر این سازوکار با موفقیت جلو رود، احتمال گسترش فعالیت آن بهخصوص در اثر مذاکرات وزارت امور خارجه با مقامات اروپایی وجود دارد.
از سوی دیگر هنوز هیچ معاملهای از این طریق انجام نگرفته و اگر کار شروع شود به معامله غذا و دارو منحصر خواهد بود. اما در صورتی که در همین مرحله کار بهخوبی و موفقیت پیش رود، احتمال دارد معامله سایر کالاها نیز از این طریق انجام شود. اصل مشکل اینجاست که آیا ایران در حال حاضر میتواند به اروپا نفت بفروشد یا خیر. بنابراین اگر در قدم اول ایران بتواند از این طریق فروش نفت داشته باشد و غذا و دارو بگیرد گام مثبتی برداشته است.
در قدم بعدی وزارت امور خارجه باید با مقامات اروپایی مذاکره کند و تاکید کند آنها که مدعی هستند برجام بر قوت خود باقی است باید اجازه دهند سایر کالاها نیز از طریق اینستکس مبادله شود و فقط محدود به غذا و دارو نماند. در این شرایط میتوان امیدوار بود که در این مذاکرات به توافقاتی دست پیدا کنیم. به هرحال واقعیت این است که این کار خیلی کند جلو خواهد رفت و نمیتوان پیشبینی دقیقی از تاثیر این سازوکار بر اقتصاد ایران داشت. از سوی دیگر بسیاری از تندروها در داخل کشور سنگاندازی میکنند و فال بد میبینند. اما واقعیت این است که ما مجبوریم به هر طریق حداقل غذا و داروی مردم را تامین کنیم و اینستکس هم راهی برای حل این مسئله است. بنابراین لازم است حتی اگر خوشبین نیستیم، بدبینی را هم کنار بگذاریم و تامین غذا و دارو بهانهای برای فروش نفت کشور شود. البته اینستکس به معنای کنار گذاشتن سایر راههای دور زدن تحریم نیست اما سازوکاری است که میتوان از طریق آن چند محموله نفتی را به اروپا بفروشیم.
درحالحاضر ایران هیچ نفتی به اروپا نمیفروشد و اگر فروش نفت انجام گیرد زمینه فعالیت و مذاکره در ادامه راه وجود خواهد داشت. از سویی میتوان به کشورهایی همچون چین و هند که اجازه خرید نفت را از ایران دارند هم گفت که پول نفت را به حساب اروپاییها واریز کنند تا ما بتوانیم سایر کالاهای مورد نیاز را خریداری کنیم.
در مجموع نمیتوان زمان دقیقی برای اجرایی شدن این سیر پیشبینی کرد. نکته قابل توجه این است که ابتدا باید در داخل کشور انسجام ملی و وحدت نظر داشته باشیم. مسئولین بلند پایه نظام باید زودتر تصمیم بگیرند که از کانالی که به وجود آمده استفاده کنیم یا خیر. عدهای در داخل کشور مدعی هستند که این، سازوکار مناسبی نیست و وارد آن نشویم اما فکر میکنند که چه راه حل دیگری وجود دارد؟
من به عنوان یک کارشناس معتقدم بهتر است این کورسوی نوری را که ممکن است از طریق اینستکس ظاهر شود، دنبال کنیم که البته نیازمند دیپلماسی صبورانه است. در حال حاضر دولت اهتمام لازم برای پیگیری موضوع را دارد اما متاسفانه جناح مقابل مبارزه سرسختانهای در پیش گرفته است. بهتر است همه جناحها با سطح بالایی از انسجام ملی قدرت مذاکره دولت را افزایش دهند تا بتوان این شانس را امتحان کرد.
منبع: روزنامه سازندگی