یادداشت

عبور از سه مرحله

ستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعال
 

جهانبخش خانجانی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

اگرچه تا به امروز درباره مسئله و مقوله نوسازی در ایران سخن بسیار گفته شده است اما بخش مغفول در این بررسی اهمیت و تاثیر رخداد بزرگ سیاسی و اجتماعی بر فراز و فرود نوسازی با نیم‌نگاهی به طبقه متوسط در ایران است؛ انقلاب  اسلامی در سال 1357 در جریان انقلاب نظام جدید و با گذر همزمان جامعه از یک جنگ فراگیر و 8 ساله، در شرایط دشوار اجتماعی  اقتصادی عمومی، تلاش گسترده‌ای از جانب نسل انقلاب‌کرده و فعال در صحنه جنگ برای مطلق کردن و نهادینه‌سازی ارزش‌هایی همچون دین، عدالت، استقلال، ایثار و همبستگی صورت گرفت و به شیوه‌های مختلف  نظیر القاء هنجارهای فرهنگی و اعمال انضباط و کنترل اخلاقی و اجتماعی از بالا و توسعه نظام آموزشی و رسانه‌های جمعی  سعی شد تا همه طبقات جامعه و نسل متولد شده و پرورش‌یافته در فضای پس از انقلاب، حداکثر وفاداری و فداکاری را نسبت به ارزش‌های مسلط ساختار سیاسی  اجتماعی حاکم پیدا کنند و تفکر و ارزش‌های نسل انقلاب را الگوی زندگی و رفتار خود قرار دهند.

از سوی دیگر، بنابرتحلیلی جامعه‌شناختی، انقلاب اسلامی سه مرحله یا دوران مجزا را طی کرده است: اول، دوران کاریزماتیک سال‌های پس از انقلاب تا پایان جنگ؛ دوم، دوران الیگارشیک یا دوره مشارکت نفوذی، غیررسمی، شخصی و مبتنی بر روابط و دوره پیدایش گروه‌های فشار و نفوذ که بویژه پس از جنگ، قوام یافتند و سوم، دوران مطالبات دموکراتیک که به عقیده صاحب‌نظران، فصل تازه‌ای در تاریخ انقلاب از نظر پیداشدن یک اکثریت فکری تازه و یک قشر مشارکت‌جو میان جوانان طبقه متوسط است که نوعی چرخش و بازگشت به آرمان‌های اولیه انقلاب و تقویت بعد دموکراتیک آن تلقی شده است. همه و همه اینها-حتی با وجود اعمال سیاست‌های اقتصادی دوره انقلاب و جنگ- پیامد دیالکتیک رشد طبقه متوسط بعد از انقلاب اسلامی است. از آنجا که طبقه متوسط مهمترین و موثرترین نیروی اجتماعی در همه منازعات اجتماعی، سیاسی ایران در چهار دهه اخیر بوده است، بررسی ساختار اجتماعی، اقتصادی و ایده‌های این طبقه نقش مهمی در تعیین ماهیت تحولات و جنبش‌های اجتماعی در این مقطع زمانی دارد و بی‌شک بدون توجه به نحوه سازماندهی و چگونگی گسترش دامنه نفوذ این نیروی اجتماعی قدرتمند درک درستی از جهت‌گیری‌های سیاسی اجتماعی، رابطه دوسویه دولت‌ها و این طبقات حاصل نخواهد شد. در ایران نیز تمایل به نوسازی بعد از انقلاب پیگیری شد بویژه پس از جنگ و در دوران بازسازی و روند آن ضرورت توجه به کادرسازی برای تقویت صنایع روبه‌رشد و اداره نظام اداری کشور را شدت بخشید. این امر سبب شد نظام آموزشی و آموزشی عالی کشور ضمن گسترش برای تامین نیروهای متخصص دست به دگرگونی بنیادین زده و نظام آموزش عالی گسترش یابد. توسعه آموزش نوین و افزایش تعداد تحصیل‌کرده‌ها در داخل و خارج کشور نمایانگر این بود که اجرای طرح نوسازی و توسعه اقتصادی علاوه بر نیاز به افراد آموز شدیده مستلزم رویکردهای نوین فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی است. گسترش آموزش نوین به سبک غربی باعث تربیت بخش قابل ملاحظه‌ای از بوروکرات‌های تحصیل‌کرده، حرفه‌مندان، اقتصاددانان، هنرمندان و نویسندگان در ایران و در بیانی دیگر سبب ظهور متخصصین و توسعه‌گرایان قدرتمند و تقویت طبقه متوسط جدید گردید. طبقه متوسط ایران با توجه به رویکرد کلی طبقه متوسط خواهان مشارکت در اصلاح سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور هستند. حاصل همه فعالیت‌های طبقه متوسط در جامعه مشارکت و شرکت در تسریع و تحقق توسعه اجتماعی و حرکت به سوی جامعه رشد یافته است.

با اتمام دوره نوسازی اقتصادی در دوره دولت هاشمی‌رفسنجانی و ایجاد ثبات نسبی در حوزه اقتصاد، شاهد رشد مجدد طبقه متوسط جدید هستیم که این امر به دنبال خود مطالبات مردمی در جهت مشارکت بیشتر در مدیریت اجتماعی و سیاسی کشور گرایش پیدا نمود. این مسئله با تحقق دولت اصلاحات موجب مشارکت هرچه بیشتر طبقات مختلف به‌خصوص طبقه متوسط جدید در عرصه عمومی شد، شکل‌گیری مطبوعات گسترده، محفل‌ها و پاتوق‌ها، جلسات سخنرانی و گفت‌وگوهای دانشگاهی دستاورد لایه‌های مختلف طبقه متوسط عمدتا جدید در این دوران است.

بنابراین مسئله اصلی این است که تاثیرگذاری طبقه متوسط جدید در تکوین و تحکیم فضاهای اجتماعی خارج از بخش دولت و حوزه خصوصی که از آن با عنوان حوزه عمومی یاد می‌کنیم چگونه قابل تبیین است.

منبع: روزنامه سازندگی

حزب کارگزاران سازندگی

تماس با ما

آدرس: تهران، خیابان پاسداران، انتهای نگارستان پنجم، پلاک 8

تلفن: 22841608 (021)

ایمیل: info @ kargozaran.net

نقشه

کارگزاران در شبکه های اجتماعی