یادداشت

نشاط اجتماعی، امید به آینده

ستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعال
 

جهانبخش خانجانی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

نشاط اجتماعی و سرزندگی جامعه به معنی آن است که شرایط مساعدی برای بهتر زیستن شهروندان پدید آید که طی آن شهروندان از انگیزه کافی و فراغت وافی برای مشارکت‌جویی برخوردار شوند. نشاط اجتماعی متضمن رهایی و تحول شهروندان از انفعال و حسن‌نیت آنان به گشودن فضاهای بیشتر و توجه به ادراکات عمومی و تقویت مناسک جمعی است. افزایش روحیه شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی، روحیه دینی و افزایش مشارکت مردم در حوزه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، افزایش کیفیت زندگی فردی و خانوادگی و بهره‏‌وری در محیط‌‏های شغلی از جمله تاثیرات افزایش نشاط در جامعه است.

در چنین فضایی شهروندان احساس تعلق بیشتری به مناسبات سیاسی و اجتماعی خود نشان داده و باعث ارتقاء شاخص‏‌های مربوط به توسعه سیاسی از قبیل آزادی اندیشه، حمایت از آزادی رسانه‏‌ها، گسترش چاپ و نشر و افزایش سرانه مطالعه، مشارکت سیاسی و رفتارهای مشارکت‌جویانه از جمله شرکت در انتخابات، حضور در احزاب و امثالهم می‌‏شوند.

بسیاری از شاخص‏‌های اجتماعی با الزامات توسعه سیاسی قرینه‌‏سازی می‌‏شوند. بدین‌معنا که افراد زیرخط فقر یا هیچ‌گونه تمایل و توانی برای مشارکت سیاسی ندارند یا به صورت افراطی و غالباً به شکل اعمال خشونت‌آمیز وارد عرصه سیاسی می‌‏شوند. یا کاهش نرخ باسوادی و فقدان اطلاعات که باعث افت میزان رضایت از زندگی می‌‏شود، قرینه‌‏ای برای عدم مشارکت در تحولات سیاسی می‌‏شود. هم‌چنین است افزایش تورم و گسترش عمومی فقر که باعث کاهش حجم طبقه متوسط و افزایش تعداد افراد طبقات فقیر شده و شرایط ملتهب سیاسی را برای جامعه رقم می‏زند.

از این‌رو جامعه‌شناسان همیشه تاکید می‌‏کنند که باید امکان حضور مردم در فضاهای بانشاط به وجود آید تا ارتباطات اجتماعی باعث تقویت تعلق‌خاطر افراد به محل زندگی و بالارفتن ضریب امنیت روانی جامعه و نشاط اجتماعی شود. بر این اساس با ایجاد سامانه‏‌های نشاط به نوعی با بحران گسستگی اجتماعی و سیاسی در جامعه باید مقابله شود.

اما در اینجا سوال اساسی این است که چه چیزی عامل نشاط اجتماعی است و شاخص‏‌ها و علائم آن کدامند؟ کدام نهاد یا دستگاه‌‏هایی مسئول و متولی ترویج نشاط در جامعه‌‏اند و اصولاً جامعه آماری یک کشور برای نشاط خود چه اقدامات و تمهیداتی تعریف کرده‌اند؟

یک سوال اساسی دیگری هم در اینجا مطرح می‏‌شود و آن اینکه آیا قوه حاکمه در هر سیستم سیاسی ظرفیت بهره‌برداری سیاسی از نشاط جامعه خود را دارد یا خیر و نهایتاً اینکه آیا منشاء نشاط را به رسمیت می‌‏شناسد یا خیر؟

به نظر می‌‏رسد موضوع نشاط اجتماعی، با رویکردهای سیاسی در جوامع فعلی مرتبط و متصل باشند. زیرا توسعه سیاسی فرآیندی است که در محیط فرهنگی زایش و رشد می‌‏نماید و ارتباط مستقیمی با شاخص‏‌های اجتماعی دارد. نشاط اجتماعی می‌‏تواند شاخصی برای توسعه سیاسی باشد، دقیقاً به این خاطر که هدف تربیت انسان‌‏هایی است که با سلامت جسمی و روانی عملکرد مطلوبی در فرآیند توسعه متوازن ایفا می‌‏نمایند.

در هر جامعه‌ای، انسان‌ها برای زندگی بهتر همراه با آسایش و امنیت اجتماعی و سیاسی تلاش می‏‌نمایند لیکن تحولات اندیشه‌ای و دیدگاه‌‏های سیاسی اجتماعی در تعدادی از جوامع خصوصا کشورهای جهان سوم نقش تعیین‌کننده‏ای در فرآیند توسعه و دموکراتیزاسیون آن جامعه دارد. از جمله بهترین مسائل در این خصوص نشاط اجتماعی و سیاسی شهروندان هر حاکمیتی است. حوزه مسائل نشاط اجتماعی یا نشاط ملی حوزه‏ای پرمسئله و درعین‌‏حال عمیق است، جامعه توسعه‌یافته جامعه‏ای بانشاط و جامعه غیرتوسعه‌‏ای جامعه‏‌ای آمیخته با عقب‌ماندگی فرهنگی و اجتماعی با یأس‏‌های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی است و هیچ ناامنی بالاتر از ناامنی سیاسی و اجتماعی نیست، شاید بتوان ناامنی‏‌ها و بحران‌های اقتصادی را در کوتاه‌مدت برطرف ساخت لیکن ناامنی‌‏های سیاسی و اجتماعی یک پروژه نیست بلکه روند و پروسه‌‏ای است که ریشه در نوع نگاه و تحول فکری دارد. چنانچه اندیشه‏‌های نو، مدرن و توسعه‌یافته به کار گرفته نشود آن کشورها آینده‏ای پرمخاطره خواهند داشت.

بدیهی است به دلیل تنوع سلایق و رویکرد‏های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متفاوت، راهکارهای مختلفی هم در این زمینه طرح شود. با بررسی عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می‌‏‏توان وضعیت کشور را با اندکی تفاوت ارزیابی آورد، نه بدبینانه صرف و نه خوش‏بینانه تنها، بلکه باید بر اساس منطق عقلی روابط نظام، مردم و جهان را سنجید و بر اساس‏ آن حرکت نمود. نباید چشم خود را بر واقعیت‌های ملموس جامعه ببندیم و از پذیرش آنچه در جامعه وجود دارد، غفلت کنیم. بپذیریم رگه‏‌هایی از انشقاق اجتماعی در حال بروز است، عناصر زایل‌کننده کرامت انسانی در پس پرده هجومند. یگانگی هویت جمعی در حال فروپاشی است. هویت‌های متمایل به بطن زندگی در سطح غوطه‏‌ور شده‌‏اند، رقیبان به امید فتح سنگر به سنگر، کژراهه حذف را در پیش گرفته‏‌اند، حوزه‏‌های اجتماعی در سیطره رفتارهای سیاسی قرار گرفته است، همراهان دیروز، دشمنان امروز شده‏اند و دشمنان دیروز در حذف همراهان نقاب بر چهره وارد شده‌اند.

با این‌حال درک شرایط کشور در سنجش موقعیت واقعی و حقیقی آن کمک می‏‌کند که راه‌های رفع معضل را بهتر شناسایی کنیم و چنانچه عزم اصلاح داشته باشیم مسیر آسان‌تر و کوتاه‌‏تر می‌‏شود.  شنیدن تقاضای جامعه که مبتنی بر ایده پاسخگویی معطوف به دسترسی است، آغاز حرکت است و در پی آن باید دستور کار مناسب طراحی و معطوف به سیاست، پیشنهادات قانونی را ارائه کرد. طبیعی است که برون‏داد هر اندیشه‌‏ای، منوط به تضمین اجرای کامل قانون است و در چنین صورتی است که پاسخگویی حاکمیت یا دولت معطوف به تأثیرات است و آنجاست که کاهش بی‏عدالتی و کاهش تألمات سیاسی و اجتماعی را به دنبال دارد و امید به کارکردهای حاکمیت افزون می‏‌شود.  خوش‏بینانه باید گفت که دموکراسی در ایران، جوان است و به خاطر همین دموکراسی‌های جوان معمولا از اعتراض سیاسی هراس دارند و نیروهای اقتدارگرا در ارزش‌های خود‌وضعی، غوطه‌ور می‌‏شوند در‏حالی‏که اگر منازعات هراس‌انگیز نشود، ابتکار عمل به دست نخبگان و روشنفکران و احزاب بیفتد، ساماندهی افکار مناسب‌‏تر می‌‏شود ولی اگر این مجال ستانده شود، تعارضات به جنبش‏‌های بی‏سر بدل می‌شود و در چنین شرایطی کنترل به مراتب سخت‌‏تر است.

منبع: روزنامه سازندگی

حزب کارگزاران سازندگی

تماس با ما

آدرس: تهران، خیابان پاسداران، انتهای نگارستان پنجم، پلاک 8

تلفن: 22841608 (021)

ایمیل: info @ kargozaran.net

نقشه

کارگزاران در شبکه های اجتماعی