غلامرضا پناه، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

برای آگاهی وشناخت بیشتر نسبت به موقعییت، ویژگی هاومزایای ممتاز منطقه آزاد صنعتی وتجاری چابهار در دوبخش ابتدا محاسن ذاتی منطقه وسپس فرصت‏هایی طلایی پیش آمده در شرایط سخت تحریم وفواید مترتب بر این موضوع را به شرح مبسوط تقدیم می‏دارم.

جایگاه ویژه واستراتژیک چابهار به عنوان تنهابندر اقیانوسی ایران که درپهنه گسترده جغرافیای جهان دارای موقعیت ممتاز وکم نظیری است،که یکی از امهات خصایص این منطقه عبور دو کریدور حساس ومهم بین المللی شمال_ جنوب وشرق به غرب می‏باشد.

نقش کریدور‏های ترانزیتی مذکور در اقتصاد منطقه‏ای وبین المللی دولت‏های مختلف را به توجه واداشته است. البته آنچه حائزاهمیت است اینکه بندر چابهار درمسیر۲ کریدور از ۳ کریدور ترانزیتی دنیا قرارگرفته است، این مهم خود نقش چابهار را به لحاظ استراتژیک وژئوپلتیک درمعادلات اقتصادی به رخ می‏کشد.فلذا توسعه محورشرق در راستای تحقق اهداف راهبردی درمنطقه وثبت موقعیت سیاسی واقتصادی کشور بویژه درمنطقه غرب آسیا نمایان می‏سازد

متناسب با پیشینه وشعار کشور در راستای ایفای نقش در مبادلات اقتصادی، سیاسی واجتماعی جهان که دربرنامه سند چشم اندازوبرنامه ششم توسعه تبیین شده می‏طلبد که درجهت ایجاد وتوسعه محور شرق به محوریت چابهار وهم پیوندی با بازارهای بکر کشورهای آسیایی میانه گام‏های جدی واساسی برداشته شود، در این میان در صورت ایجاد وتکمیل زیرساخت‏های اساسی در این محور، ترانزیت به عنوان یکی ازمهمترین اولویت‏های کلیدی به منظورتحقق توسعه پایدار وخلق درآمدهای پایدار ومطمئن نقش مهمی را ایفا می‏نماید.

محور شرق از بندر چابهار آغازوبه خراسان رضوی منتهی می‏شودکه به دلیل همسایگی با کشورهای منطقه شمال شرق، سه شاخه ازآن منشعب می‏شود ازیک طرف به سرخس واز سوی دیگر به لطف آبادوباجگیران می‏رسد وهمچنین دو خروجی به نام‏های میلک و دوغارون نیز جهت ارتباط بابازارهای افغانستان در این کریدور پیش بینی شده است.

ارتباط این محور با۶ کشور واقع درخشکی ( از ۳۱ کشور محصور درجهان) باکمترین فاصله وبهینه ترین مسیر ترانزیت وانتقال کالا در صورت ایجاد زیر ساخت‏های مناسب در حوزه حمل ونقل چند وجهی نقش ویژه وفوق تصوری در اقتصاد ایران برجای خواهدگذاشت، وترغیب کننده سرمایه‌گذاران درعرصه‏های مختلف ازجمله در حوزه ترانزیت در این منطقه خواهد بود.

یکی ازمحورهای مبادلاتی دراین مسیر با شروع ازآسیایی جنوب شرقی وگذر ازشبه قاره هندازطریق میرجاوه درمرزجنوب شرقی ایران وارد قلمرو کشورشده ونهایتآ ازطریق مرزهای شمال غربی به سمت حوزه‏های اروپاودریای مدیترانه امتداد می‏یابد.

درمبادلات بلوک‏های مهم اقتصادی جهان که برای ارتباط ومبادله کالابه بازارهای هم دیگرطبعآ به دنبال یافتن کوتاه ترین، امن ترین ودر واقع اقتصادی ترین مسیرمبادلاتی هستند، به طور قطع ویقین چنانچه مورد توجه مدیریت کلان کشورقرارگیرد وامکانات لازم مهیا گردد تمامی بلوک‏های اقتصادی مهم جهان ناگزیر راهی جز انتخاب بندر چابهار ندارند، زیرا جمعیت بازارهای هدف چابهار درحوزه ترانزیت می‏تواند جمعیتی معادل ۳/۲ میلیارر نفر را به خود اختصاص دهد که GDP این کشورها بیش از ۴۴/۶ تریلیون دلار می‏باشد یعنی ۵۱ درصد از کل GDP جهان را شامل می‏شود.

فلذا ترانزیت یکی ازشاخص‏ها درتوسعه کشورها محسوب می‏شود وبه عنوان یکی از منابع درآمدی پایدار، توسعه تجارت وسرمایه‌گذاری داخلی وخارجی وایجاد اشتغال را به دنبال خود دارد.

ترانزیت می‏تواند یکی از منابع تامین ارز درکشورباشد، درعین حال صرفآ به درآمدهای ارزی وریالی محدود نمی‏باشد بلکه با ایجاد مشترکات اقتصادی وبازرگانی بین ایران وکشورهای پیرامونی، به نوعی باعث صیانت وبیمه شدن اقتصاد کشور درمقابل تهدیدهای خارجی می‏گردد. از دیگر مزایای اقتصادی واجتماعی ترانزیت به شرح زیر می‏توان نام برد:

- کسب درآمد ارزی قابل‏توجه از طریق ترددوسائط نقلیه وحمل بار ومسافر توسط سازمان‏ها وموسسات ذی مدخل مانند سازمان‏های بنادر وخطوط کشتیرانی، راه آهن، هواپیمایی وناوگان حمل ونقل جاده‏ای وغیره.

- درآمدهای ناشی از دریافت هزینه‏های تن کیلومتر، مابه التفاوت قیمت سوخت وهزینه صدور ویزا برای رانندگان ومسافرین ترانزیتی

- کسب درآمد ریالی وارزی ناشی از خدمات بیمه‏ای وبانکی، فورواردری، کریری، تخلیه وبارگیری وانبارداری.

- افزایش اشتغال زایی درمناطق محروم شرق کشور

- افزایش درآمد عمومی مردم ساکن درمحورهای مواصلاتی با ارائه خدمات در مراکز بین راهی

- حذف ویا کاهش شدید مشاغل کاذب وغیر قانونی با ایجاد فرصت‏های شغلی جدید

عبور کالاهای ترانزیتی ازمسیر یک کشورنه تنها به لحاظ اقتصادی، درآمدزایی وایجاد اشتغال حائز اهمییت بوده بلکه نشان دهنده اعتبارسیاسی کشور درجامعه بین المللی وتجارت جهانی است، یک مثال بارز آن می‏توان به اهمییت کانال سوئز ونقش وجایگاه کشور مصر به خاطر دراختیار داشتن چنین مزیت ممتاز درامرسیاست‏گذاری‏های سیاسی واقتصادی درجهان نام برد

یکی از ویژگی‏های قابل توجه این است که از کل۸۵۰ کیلومتر نوارساحلی ایران نزدیک به ۳۷۰ کیلومتر آن مربوط به بندر چابهار و سواحل مکران است.

واما باتوجه به قرار گرفتن در شرایط سخت کنونی تحریم‏های حادث شده در کشور ومعافیت بندر چابهار از تحریم‏های ظالمانه آمریکا فرصت طلایی ومغتنمی است برای تجار وبازرگانان مختلف تا از این رهگذر استفاده‏های لازم را برای بهره گیری از موقعیت‏های ایجاد شده درمنطقه به نحو شایسته‏ای ازآن خود کنند، درحوزه تجارت به لحاط کاهش ریسک و کاهش قابل ملاحظه بیمه کشتی‌ها به مقصد بندر چابهار در مقایسه باسایر بنادر کشور درحوزه خلیج فارس اقتصادی‌ترین و بهینه‌ترین مسیر در شرایط فعلی تحریم بندر چابهار است. موضوع دیگری که در شرایط فعلی می‌تواند در تولید و تجارت در این منطقه از اهمیت و سودآوری بالایی برخوردار باشد تهاتر کالا با کالا با کشورهای مجاور بندر چابهار هست که امکان این مبادله با کمترین هزینه و بالاترین فایده می‌تواند محقق شود.

امتیازات منطقه آزاد تجاری و صنعتی در حوزه معافیت ۲۰ ساله و تخفیفات عوارض بندری و تعرفه ورودی کالا به‌ویژه در خصوص مواد اولیه و تجهیزات و ماشین‌آلات خود از مواردی است که در امر تولید و تجارت در چابهار نقش موثر و تعیین‌کننده‌ای دارد.

در مجموع عدم تحریم چابهار چه به لحاظ واقعی در عرصه تولید و بازرگانی و چه به لحاظ روانی برای مبادله و تجارت با کشورهای مختلف از مزایا و اهمیت بالایی برخوردار است، فلذا با توجه به امکان حمل و نقل آسان و اقتصادی، وجود کشورهای همسایه با دارا بودن بازارهای مناسب، ظرفیت پهلوگیری کشتی‌های ۱۰۰ هزارتنی در بندرشهید بهشتی چابهار، و موقعیت عدم تحریم بندر در عرصه تعاملات و مبادلات تجاری با کشورهای بین‌المللی از بندر چابهار یک موقعیت منحصربفرد درعرصه تجارت و سرمایه‌گذاری ساخته که چابهار را از سایر بنادر و مبادی ورودی کشور متمایز ساخته است.

منبع: روزنامه سازندگی