سید‌حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی ایران

 

مجموعه حوادثی که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم توسط آمریکایی‌ها مدیریت شده و در مورد ایران رخ می‌دهد رویدادهای نگران‌کننده و قابل تاملی هستند. آخرین مورد از این دست رویدادها که تهدید هواپیمای مسافربری ایران در آسمان سوریه بود از نگاه من پیام سیاسی تندی دارد. اتفاقی که نشان می‌دهد ترامپ نیازمند آن است که روابط میان ایران و آمریکا را وارد فضای جدیدی کند. دو دلیل انگیزه او برای چنین ماجراجویی را رقم زده است.

دلیل اول را در واقع باید در شکست سیاست‌های آمریکا در برخورد با ایران جست‌وجو کرد. بخشی از این سیاست‌ها تحریم‌های حداکثری بوده که ترامپ فکر می‌کرد این تحریم‌ها بالاخره ایران را پای میز مذاکره می‌آورد. تصور او این بود که می‌تواند کارنامه خالی سیاست خارجی خودش را با برگ برنده شکست ایران پر کند؛ اتفاقی که رخ نداد و او در رسیدن به این هدف ناکام ماند. یکی دیگر از این سیاست‌های شکست‌خورده ترامپ این بود که او به دنبال محدود کردن نقش ایران در منطقه بود. به همین دلیل در ماه‌های اخیر تلاش کرد تا موضوع جدیدی تحت عنوان تحریم‌های تسلیحاتی ایران که از قضا به غروب خودش نزدیک شده بود را به نوعی تمدید کند که البته این تلاش او هم حاصلی نداشت. به دنبال همین تلاش ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل پیشنهادی را مطرح کرد که فوق‌العاده برای آمریکا تحقیرآمیز بود. اینکه آمریکا به نقطه‌ای برسد که هیچ کدام از اعضای دائمی و غیردائمی شورای امنیت از موضع آمریکا حمایت نکنند شکست سنگینی بود. اگرچه در آن نشست برخی کشورها انتقاداتی به ایران هم وارد کردند اما همه آنها متفق‌القول از اینکه آمریکا برجام را ترک کرده است به آن انتقاد کردند و همین امر آمریکا را در موضع ضعف قرار داد. تلاش بعدی ترامپ این بود که بتواند مکانیزم ماشه را فعال کند که این تلاش هم به جایی برسد و حتی در این مسیر ترامپ نتوانست نزدیکترین کشورهای اروپایی به خودش همچون انگلیس را برای استفاده آمریکا یا یکی دیگر از متحدان آمریکا از این مکانیزم قانع کند. درست است که ایران امروز گرفتاری‌ها و مشکلات جدی در حوزه تحریم‌ها دارد اما ایران همچنان ایستاده و خواهد ایستاد. اما این سلسله ناکامی‌های آمریکا در برخورد با ایران برای ترامپ خیلی پرهزینه بوده و او را به نقطه بدی رسانده است.

دلیل دوم اقدامات ماجراجویانه ترامپ مرتبط با شرایط داخلی آمریکا است. در فضای داخلی آمریکا هم فاصله

15 درصدی ترامپ تا جو بایدن کاندیدای دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نظرسنجی‌ها او را در موضع عصبانیت قرار داده و او را به شدت نگران آینده کرده است.

فضای داخلی آمریکا را می‌توان با توجه به محتوای پیش‌نویس منتشرشده بیانیه حزب دموکرات ارزیابی کرد. بیانیه‌ای که به صراحت مواضع آن 180 درجه با مواضع ترامپ در مورد ایران در تضاد است. معنای این اتفاق این است که حتی افکار عمومی آمریکا هم برنامه‌ها و رویکرد سیاست خارجی ترامپ در مورد ایران را پشتیبانی نمی‌کند. مطمئنا اگر فضای داخلی آمریکا و افکار عمومی این کشور با ایران در ضدیت بود قطعا حزب دموکرات در آستانه انتخابات با این صراحت و روشنی موضعی به نفع برجام و بازگشت به آن را اتخاذ نمی‌کرد. مجموع این حوادث نشان می‌دهد آقای ترامپ با قصد تخفیف ناکامی‌های گذشته‌اش در مهار کردن ایران و همینطور جبران شرایط بد خود در داخل آمریکا به دنبال این اقدامات است. به اضافه اینکه نتانیاهو در اسرائیل هم احساس می‌کند مجموعه سیاست‌های ایذایی سال‌های اخیرش در مورد ایران به یک بن‌بست رسیده است و ممکن است با شکست ترامپ در انتخابات آمریکا شرایط در سطح بین‌المللی به نفع ایران تغییر کند و نتانیاهو هم خیلی از این مسئله عصبانی است. به نظر می‌آید اتحاد ترامپ-نتانیاهو به دنبال ماجراجویی هستند و قصد دارند قبل از انتخابات آمریکا هرطور شده کار را به جایی برسانند که برجام وجود نداشته باشد و یا منطقه وارد فاز نظامی جدید شود و آرامش و امنیت و صلحی که الان برقرار است تغییر کرده و به حالت جنگی برود.

 اما در پاسخ به این سوال که ایران در مقابل باید چه رویکردی در پیش بگیرد، من معتقدم ایران از ابزارهای دیپلماسی به خوبی در این شرایط می‌تواند استفاده کند. برای اینکه ظرف 3 ماه آینده شرایط به نفع ایران رقم بخورد ایران باید چند کار مهم را انجام بدهد. اولین اقدامی که در چند روز اخیر هم به خوبی انجام شد مدیریت فضای داخلی کشور در کنترل نرخ ارز و ایجاد آرامش نسبی در بازار بود که این آرامش به کل جامعه ایران سرایت کرد. دولتمردان ایران باید خیلی مراقب باشند که در این چند ماه قبل از شکست ترامپ از درون ضربه نخوریم. باید به طور کامل صفوف داخلی خودمان را مستحکم نگه داریم و فضای داخلی کشور را به خوبی مدیریت کنیم.

 

گام دوم هم در عرصه دیپلماسی است؛ معتقدم هیچ اشکالی ندارد اگر از ابزارهایی که در اختیار داریم و از روابطی که در این مقطع با برخی کشورها به خصوص روابطی که با روسیه داریم (روابط ما با چین در این لحظه نمی‌تواند در روابط ما با آمریکا موثر واقع شود. چراکه چینی‌ها الان در موضع تخاصم جدی با آمریکا قرار دارند) برای حل و فصل مسائل با آمریکا استفاده کنیم. به هرحال روس‌ها روابط خوبی با آمریکا دارند. ما باید دیپلماسی فعالی را پایه‌گذاری کنیم و بنده حتی در صورت عقب‌نشینی ترامپ از مواضع خصمانه‌اش گفت‌وگو یا مصالحه با ترامپ را برای ایران در این مقطع مفید ارزیابی می‌کنم. ایران باید فرصت ندهد که عقده‌های گشوده‌نشده ترامپ و نتانیاهو در این مقطع حساس برای ما دردسرآفرین شوند. آن هم در شرایطی که چیزی به برداشت ثمره مقاومت ملی‌مان باقی نمانده است. به هرحال در این مدت بار اصلی مقاومت بر دوش مردم ایران بود؛ درست است که دولت و ارکان مختلف حکومت ایستادگی‌های خوبی داشتند اما ایستادگی اصلی را مردمی داشتند که تورم پی در پی سالهای اخیر و کسری شدید نیازهایشان و عدم موازنه درآمد و هزینه‌های‌شان را تحمل کردند و به سختی زندگی کردند. اما با همه این‌ها الان در موقعیتی هستیم که نزدیک به چیدن ثمرات این مقاومت هستیم و نباید فرصت بدهیم که عقده‌گشایی‌های ترامپ و نتانیاهو به ما لطمه بزند.

بنابراین معتقدم اگر شرایط به گونه‌ای باشد که ترامپ به سمت مذاکره و عقب‌نشینی از مواضع خودش برود ایران باید از این فضا استقبال کند. رقیب آقای ترامپ هم خوب می‌داند که این کار یک ضرورت است. چراکه آنها هم به روابط درازمدت با ایران فکر می‌کنند و برای آن حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. برخلاف پیش‌بینی‌هایی که معتقدند اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود وقوع جنگ میان ایران و آمریکا حتمی خواهد بود، من معتقدم اگر خطری برای جنگ وجود داشته باشد این خطر مربوط به قبل از انتخابات است و نه بعد از آن.

اما معتقدم بعد از انتخابات چه ترامپ پیروز شود و چه رقیب دموکرات او، روابط ایران و آمریکا به سمت حل و فصل پیش خواهد رفت. اگر آقای بایدن برنده انتخابات باشد مسائل را با شرایط بهتری می‌توانیم حل و فصل کنیم و اگر ترامپ هم برنده شود بعد از پشت سر گذاشتن انتخابات خطری ما را تهدید نخواهد کرد و در مجموع مسائل به سمت حل شدن پیش خواهد رفت. من معتقدم این اراده در مقامات هر دو کشور وجود دارد و در ایران هم حتی اگر یک دولت اصولگرا روی کار بیاید تفاوتی نخواهد کرد و چنین دولتی هم در پی حل مسئله ایران و آمریکا خواهد بود. در حال حاضر روابط ایران و آمریکا به نقطه‌ای رسیده که مقاومت ما جواب داده و توانسته‌ایم موقعیت خودمان را تثبیت کنیم و هر نوع گفت‌وگویی از این به بعد میان ایران و آمریکا از موضع ضعف و نیاز نخواهد بود. بنابراین از این فرصت باید نهایت بهره را ببریم.

منبع: روزنامه سازندگی