فرزانه ترکان، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

در چند روز اخیر که بحث کرونا در کشور به بحرانی رو به رشد تبدیل شده است در کنار مساله ابتلاء به کرونا، وحشت ابتلاء به آن به خودی خود مشکلات دیگری را در این شرایط به وجود آورده است. این اتفاق به این دلیل است که متاسفانه ضعف اطلاع‌رسانی حوزه‌های بهداشت و درمان، اعتماد عمومی مردم نسبت به انتقال اخبار و اطلاعات کرونا و پیش‌بینی و پروگنوز و علائم آن خیلی کامل نیست.

در سه روز ابتدای این موضوع و بعد از آن باید ستاد بحران تشکیل می‌شد، لازم بود هرروز به صورت روزانه وزیر بهداشت با مردم به صورت رودررو و مستقیم از طریق رسانه ملی صحبت کند و در پرسش و پاسخ به صورت دقیق به سوالات رسانه‌ها به عنوان نمایندگان افکار عمومی پاسخ داده شود و آمار دقیق در سایت وزارت بهداشت اطلاع‎‌رسانی و لحظه‌به‌لحظه اعلام شود. این کوتاهی‌ها اعتماد مردم به رسانه‌های رسمی را کمتر از قبل کرد. عدم اطلاع‌رسانی کامل در این موضوع و کوتاهی‌هایی که در عرصه اطلاع‌رسانی صورت گرفته منجر به ایجاد یک ترس عمومی شده که این ترس عمومی، باعث رفتارهای افراطی در سطح جامعه و افکار منفی مردم شده است. نخستین انتقاد ما به سیستم بهداشت و درمان این است که با وجود اینکه بیش از دو ماه از شیوع ویروس کرونا در کشورهای متعدد گذشته بود، وزارت بهداشت تنها به این جمله بسنده کرد که «هنوز یک مورد جدی هم از وجود کرونا در کشور نداریم».

در کنار این موضوع دلیل این عقب ماندن ما از تشخیص بیماری در کشور این بود که بحث تشخیص محدود به اتکا به مساله «وجود تماس با افراد مسافر از چین و کشورهای مشابه چین» بود. در حالیکه در مواردی که در قم رخ داد – و بعد از آن نیز موارد دیگر در ساوه و اراک- نیز دیده شد و گزارش‌های اولیه از ثبت نخستین موارد کرونا که منجر به مرگ هم شد هیچ‌گونه مواجهه مستقیمی بین بیمار و با این افراد وجود نداشت. بنابراین دقت کافی در آمارگیری نبود و این ضعف بزرگ سیستم بهداشتی ما در آمارگیری در سراسر کشور بو د. بنابراین اتکا به مواجهه مستقیم برای بررسی شیوع بیماری اشتباهی بود که منجر به فوت وقت شد.

آنچه امروز جامعه پزشکی و پیراپزشکی را بیش از پیش درگیر می‌کند و در کنار و هم قدم با کرونا برای ما چالش می‌آفریند «ضعف اطلاع‌رسانی» است.

مرحله بعدی اینکه دو ماه از وقوع اپیدمی بیماری در سراسر کشور گذشته است اما وزارت بهداشت پیش‌بینی لازم برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده در سطح شهرهای بزرگ را انجام نداده است به شکلی که علی‌رغم تمامی اظهارات مبنی بر وجود ماسک و تصمیم برای توزیع رایگان آن هنوز هم مراجعات متعدد مردم در اقصی نقاط با پاسخ و برگه ماسک و مواد ضدعفونی موجود نیست، مواجه شده است و در عمل این موارد نایاب تلقی می‌شود.

دلیل این مساله به یک تجربه تاریخی و مکرر بازمی‌گردد. پیش از وقوع بحران به فکر آن نیستیم بلکه با وقوع آن تازه برنامه‌ریزی‌ها را با چه کنم چه  کنم شروع می‌کنیم. اتفاقی که امروز در سطح کشور به‌خصوص در تهران در مورد کرونا رخ داده است مصداق کامل این مساله است. هراس زایدالوصفی که از این مساله در بین مردم وجود دارد زیر سایه پیش‌بینی‌هایی انجام نشده از جانب وزارت بهداشت است. باید از دو ماه قبل این موارد پیپش‌بینی می‌شد. این نکات، موارد ضعف ما است.

قسمت دوم بحث خطاب به مردم است. اهمیت دریافت اطلاعات درست در این مورد به خودی خود می‌تواند رفتار صحیح را در قبال کرونا ویروس برنامه‌ریزی کند. کرونا ویروس دارای سوش‌های متعددی است و انواع متعدد این سوش‌ها در سال‌های قبل در قالب آنفلوآنزاهای فصلی وجود داشته است. نوع جدیدی که آمده است و گاها ایجاد مرگ و میر کرده یک نوع از ده‌ها سوش کروناویروس است بنابراین خواهش کادر درمانی این است که به دلیل ایجاد و بروز علائم سرماخوردگی و بروز علائم تب و سرفه که این روزها به دلایل مختلف از جمله فصل سرما، آلودگی هوا و مواد آلرژی‌زا موجود است مراجعه به مراکز درمانی اتفاق نیافتد. بیماری کرونا تنها در یک مورد با دیگر بیماری‌های آنفلوآنزا تفاوت دارد و آن سرعت شیوع و قدرت سرایت است. این سوش خاص از کرونا به‌هیچ‌وجه کشنده‌تر از آنفلوآنزا نیست. علائم آن نیز مشابه دیگر علائم آنفلوآنزا است و قدرت سریات آن نیز یک به یازده با H1N است در قیاس با ویروس دیگر آنفوآنزا 1 سرعت بیشتری انتقال می‌یابد اما به‌هیچ‌عنوان کشندگی بیشتر ندارد و به زبان ساده قوی‌تر نیست.

نکته دیگر اینکه این ویروس به خودی خود برای افراد معمولی کشنده نیست و برای کسانی خطرات و تهدید جانی را به دنبال دارد که ضعف سیستم ایمنی – اعم از کسانی که داروهای شیمی درمانی مصرف کرده‌اند یا افرادی که در درازمدت کورتن مصرف کرده‌اند - دارند و سالمند هستند یعنی افراد در محدوده رنج سنی بالای 70 سال. این گروه‌ها باید حتی‌المقدور در منزل بمانند و تماس‌های غیرضروری را حذف کنند.

خواهش جامعه پزشکی این است که اگر در این گروه‌های پرخطر قرار ندارید با بروز هر نوع علائم سرماخوردگی به مراکز درمانی مراجعه نکنند چرا که این مراجعات غیرضروری باعث ایجاد وحشت بیشتر و توسعه و انتقال بیماری می‌شود. کسی که با یک سرماخوردگی ساده به مراکز درمانی مراجعه می‌کند و ساعت‌ها برای گرفتن وقت و ویزیت در این مراکز معطل می‌شود بیش از شرایطی که در منزل بماند و با استراحت سرماخوردگی معمولی خود را پشت سر بگذارد در معرض آسیب قرار دارد و ممکن است در دایره مراکز درمانی ویروس کرونا را نیز دریافت کنند. چه بسا افراد متعددی که سن بالا ندارند و سیستم ایمنی آنها نیز ضعفی ندارد و در طی دو الی سه هفته گذشته – که حدس زده می‌شود این ویروس وارد کشور شده بوده است- این ویروس را گرفته باشند و با مراعات‌های معمولی نیز از آن عبور کرده و بهبود یافته باشند و امروز نیز خودشان نمی‌دانند از این بیماری گذر و به سلامت عبور کرده‌اند.

در شرایط فعلی کیت‌های کافی به اندازه مراجعات فعلی به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها وجود ندارد و این کیت‌ها در موارد خاص و برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، باید استفاده شود. بنابراین این مراجعات باید کم شود و مردم به‌هیچ‌وجه برای موارد دیگر پزشکی که پیش از این در دستورکار داشتند اما موارد اورژانسی نیست – اعم از مراجعات روتینی که برای سردرد و درد زانو و... انجام می‌شده- حتی‌المقدور تا یک ماه آینده مراجعه‌ای به مراکز درمانی و پزشکی نداشته باشند و آن را به حداقل برسانند.

باید این مساله را سرلوحه قرار داد که برای مبارزه با این بیماری باید فقط و فقط رعایت بهداشت را ترویج کنیم. باید به مردم این مساله مکرر گوشزد شود که با رعایت بهداشت دست و اصول بهداشت اولیه تا میزان بسیار قابل توجهی احتمال ابتلا به این ویروس از بین می‌رود. شست‌وشوی دست به صورت منظم و دقیق باعث می‌شود هیچ نگرانی در این خصوص وجود نداشته باشد و این ویروس مدیریت شود.

مساله بعد در مورد نگرانی‌هایی است که در مورد کودکان در این حوزه وجود دارد. برخلاف نگرانی‌های جدی که درباره کودکان از جانب والدین آن‌ها وجود دارد، این ویروس کمترین اثر را بر روی گروه سنی کودکان زیر 8 سال دارد یعنی نه‌تنها این گروه در معرض خطر مرگ در قبال ابتلا به این کرونا ویروس نیستند بلکه از اساس ابتلاء کودکان به این ویروس نیز بسیار محدودتر از بزرگسالان است و اگر هم مبتلا شوند به صورت سرماخوردگی معمولی در آن‌ها بروز و ظهور پیدا می‌کند که همانند هر سرماخوردگی فصلی و ویرسی دیگر نیز موارد خود را برای بهبود دارد. از این حیث هیچ نگرانی خاصی برای ابتلاء کودکان در اینباره نیست و هیچ ضرورتی برای مراجعه مکرر و سریع و وحشتزده والدین به مراکز درمانی درباره ابتلاء کودکان به کرونا ویروس وجود ندارد. در نهایت اینکه سیستم بهداشت و درمان کشور و وزارت بهداشت باید با مردم با صداقت و صراحت در این مورد صحبت کند. اطلاع‌رسانی روزانه به صورت مستقیم به مردم باید صورت پذیرد.

اطلاعیه‌های وزارت بهداشت باید به صورت روزانه توسط خود وزیر در رسانه ملی بیان شود تا این ترس عمومی که در حال حاضر همپا و همگام با کرونا ویروس در حال شیوع است، مدیریت شود. بیان دقیق آمارها می‌تواند ترس بی‌منطقی را که بر جامعه سایه انداخته مدیریت و رفع کند. در حال حاضر جامعه ما در وضعیت بسیار بدی از نظر روانی قرار دارد. اتفاقات اخیر در پی افزایش قیمت بنزین، حادثه هواپیمایی و مشکلات معیشتی در ماه‌های اخیر به اندازه کافی و بسیار بیشتر از کافی مردم را در فشارهای روانی و روحی قرار داده بود و این ترس فعلی به خودی خود در کنار ویروس کرونا سلامت مردم را تهدید می‌کند.

به عنوان متولیان حوزه سلامت باید برای حفظ سلامت روانی مردم در کنار سلامت جسمی نیز فعال بود و دغدغه داشت. این ترس باید کنترل شود و با اطلاع‌رسانی مناسب، با تاکید بر آموزش رعایت بهداشت عمومی به خصوص بهداشت دست‌ها باید به مقابله با این بیماری پرداخت. وزارت بهداشت محور آموزش برای پیشگیری را باید سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهد تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم.

منبع: روزنامه سازندگی