محسن هاشمی، رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

زندگی در همه کشورها رو به شهرنشینی می‌رود و در ایران هم در حال حاضر سهم شهرنشینی از 70 درصد عبور کرده است و مجموع افرادی که در شهرها زندگی می‌کنند اگر با فرض 70 درصد در نظر بگیریم بیش از 55 میلیون نفر است. اگر فرض کنیم که حدود 50 درصد مردم در کلان شهرها زندگی می‌کنند در مجموع می‌توان گفت حدود 30 تا 45 میلیون نفر در کلانشهرها ساکن هستند. شهرهای بزرگ و به ویژه تهران که یک ابرشهر است به یک سیستم حمل و نقل عمومی کارا، امن، پرسرعت و دقیق احتیاج دارد که اهداف محیط زیستی را هم برای کشور دنبال کند. اگر فرض براین باشد که تعریفی از سیستم حمل و نقل عمومی ارائه کنیم پایه این سیستم در کلانشهرها و ابرشهرها حمل و نقل ریلی انبوه‌بر است که با نام مترو آن را می‌شناسیم و مترو به تنهایی قادر نیست که سیستم حمل و نقل عمومی شهر را ساماندهی کند چراکه در کریدورهای با ظرفیت کمتر احتیاج به سیستم‌هایی با ظرفیت کمتر احساس می‌شود. بنابراین معمولا حمل و نقل عمومی ریلی انبوه‌بر را با سیستم مکملی مانند اتوبوس کاراتر می‌کنند. در تهران و کلانشهرهای دیگر نیاز به یک سیستم حمل و نقل عمومی است که مردم به آن اعتماد کنند. یعنی ضمن ارزان بودن باید کارایی بسیار بالایی داشته باشد و همچنین از کیفیت بالایی برخوردار باشد؛ دقیق و غیرآلاینده باشد و حتی افرادی که از خودروی شخصی استفاده می‌کنند را هم به خود جذب کند.
در مورد تهران اگر فرض کنیم که روزانه بین 20 تا 22 میلیون سفر درون‌شهری انجام می‌شود براساس طرح جامع حمل و نقل تهران 15 میلیون سفر باید به وسیله حمل و نقل عمومی باشد، یعنی حدود 70 درصد از سفرها باید توسط حمل و نقل عمومی صورت گیرد.
اگر قرار باشد که ترافیک تهران به شکل زیربنایی حل شود باید حتما 70 درصد سفرهای درون‌شهری با حمل و نقل عمومی انجام شود. براساس طرح حمل و نقل عمومی تهران، مترو 12 خط با 256 ایستگاه است و باید حدود 10 میلیون سفر را در روز ساماندهی کند و به عنوان مکمل مترو، 5 میلیون سفر هم باید به وسیله اتوبوس انجام شود که مجموع این‌ها حدود 15 میلیون سفر باشد.
اما با نگاهی به حمل و نقل عمومی در تهران این نتیجه به دست می‌آید که 7 خط مترو با حدود 143 ایستگاه فعال هستند. همچنین از حدود 7 هزار واگن مورد نیاز فقط هزار و 200 واگن به اضافه 260 واگن دو طبقه و حدود 70 لوکوموتیو داریم. بنابراین در سیستم مترو نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی احساس می‌شود.
در نتیجه وقتی مترو هنوز کامل نشده سهم اتوبوس از حمل و نقل بالا می‌رود و با این شرایط حداقل به 9 هزار اتوبوس نیاز داریم.
این طرح در شهرداری و سازمان برنامه و بودجه تصویب شده است و در دولت باید اجرایی شود. اما متاسفانه در طول سال‌های بعد از تحریم که از سال 1385 به بعد را شامل می‌شود ساخت اتوبوس هم در کشور دچار مشکل شد. در کشور حدود 10 کارخانه اتوبوس‌سازی داریم که بین 30 تا 70 درصد نیاز داخل را تامین می‌کنند. اما به دلیل تحریم‌ها دچار مشکل هستند. زیرا هر کدام از این کارخانه‌ها با یک کارخانه بین‌المللی کار می‌کردند. براساس قوانین در حمل و نقل عمومی دولت‌ها بودند که هزینه خرید اتوبوس را برای شهرداری‌ها تامین می‌کردند، در دوران سازندگی به خاطر دارم که بین 2 تا 3 هزار اتوبوس به شهرداری تهران داده شد. در دولت آقای خاتمی هم همین حدود برای تامین نیاز شهر، از سوی دولت خریداری و به شهرداری داده شد.
در دولت احمدی‌نژاد وضع بهتر هم شد و او با استفاده از تبصره 13، 10 هزار اتوبوس برای کل کشور تامین کرد. در دولت روحانی مصوبه بسیار خوبی آماده شد که در آن تامین 19 هزار اتوبوس وجود داشت که بودجه آن از صرفه‌جویی اتوبوس‌ها در سوخت به دست می‌آمد. اما متاسفانه به دلایل مختلفی که یکی از آن‌ها نقدینگی بود این کار اتفاق نیفتاد بنابراین وضعیت شرکت اتوبوسرانی دچار بحران شد. در آن تاریخ 6 هزار اتوبوس در تهران داشتیم که متوسط عمر آن‌ها 8 سال بود و الان باید به بالاتر از 9 سال رسیده باشد. به همین دلیل وضع اتوبوسرانی تهران بسیار خراب است. حال اینکه برای رفع این بحران اتوبوس‌های دست‌دوم وارد می‌کنند که قطعا کار غلطی است. ضمن آن‌که ما نمی‌دانیم اتوبوس‌ها را از کجا و چه کشورهایی وارد کرده‌اند. مدیران فعلی هم که می‌گویند مشکلات ارزی نداریم و می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند بنابراین با توجه اینکه می‌توانیم با تولید داخل 50 درصد نیاز کشور را برطرف کنیم، اجازه دهند که 10 کارخانه اتوبوس‌سازی کشور فعال شوند زیرا با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری امسال سال تولید است. اما الان بسیاری از کارخانه‌های داخلی تولید اتوبوس به دلیل نبود سفارش در حالت نیمه‌تعطیلی بوده و کارگران آن‌ها هم بیکار هستند. در دوره شورای شهر سابق آقای حناچی، شهردار سابق تهران با ایران‌خودرو دیزل قرارداد امضا کرد و حدود 250 اتوبوس و 250 مینی‌بوس از این شرکت خرید. حالا هم می‌شود همین کار را کرد نه اینکه اتوبوس دست دوم خارجی وارد کنیم.

منبع: روزنامه سازندگی