محمد عطریانفر

تلگرام در ایــران بیــش از چهل میلیون کاربر دارد، این در حالی اســت که این برنامه پیام‌رسان در دیگر کشورها با چنین استقبالی روبه‌رو نشده است. چنین برنامه‌هایی نسبت به امکاناتی کــه ارائه می‌کنند، مــورد توجه کاربــران قرار می‌گیرند. به نظر من آنها که درباره تلگرام حساســیت ایجــاد می‌کنند، نهادهای سنتی و مسئولانی هستند که اهدافی سیاسی را دنبال می‌کنند. علت حساسیت این افراد نیز بیشتر به این موضوع بازمی‌گردد که ظرفیتی بالغ بر 50 درصد جمعیت ایران در این شبکه پیام‌رسان عضو هستند و نفس وجود این شــبکه فراگیر که چنین ارتباطات گسترده‌ای ایجاد می‌کند، مورد حساسیت آنها قرار دارد.

چنانچه تلگرام چنین جمعیتی از کاربران ایرانی را نداشــت، هیچگاه چنین حساسیتی را برنمی‌انگیخت.تلگرام در ایــران بیــش از چهل میلیون کاربر دارد، این در حالی اســت که این برنامه پیام‌رسان در دیگر کشورها با چنین استقبالی روبه‌رو نشده است. چنین برنامه‌هایی نسبت به امکاناتی کــه ارائه می‌کنند، مــورد توجه کاربــران قرار می‌گیرند. به نظر من آنها که درباره تلگرام حساســیت ایجــاد می‌کنند، نهادهای سنتی و مسئولانی هستند که اهدافی سیاسی را دنبال می‌کنند. علت حساسیت این افراد نیز بیشتر به این موضوع بازمی‌گردد که ظرفیتی بالغ بر 50 درصد جمعیت ایران در این شبکه پیام‌رسان عضو هستند و نفس وجود این شــبکه فراگیر که چنین ارتباطات گسترده‌ای ایجاد می‌کند، مورد حساسیت آنها قرار دارد. چنانچه تلگرام چنین جمعیتی از کاربران ایرانی را نداشــت، هیچگاه چنین حساسیتی را برنمی‌انگیخت.اینکــه یک شــبکه اجتماعــی بتواند در آن واحــد اکثریت جمعیت ایــران را در یک فرآینــد خبــری درگیر و مطلع کنــد، از نظر برخی حضرات اهمیــت بالایی دارد.

به نظر مــن از زمانی ایــن حساســیت اوج گرفت کــه اصلاح‌طلبــان در انتخابــات مجلس، ریاست جمهوری و شوراها در حالی که تمامی رسانه‌های رسمی و موثر از ما گرفته شده بود تنها از طریق شبکه‌های اجتماعی پیام خود را به مردم منتقل کرده و پیروز شدند؛ پیامی مانند «تکرار می‌کنم» آقای خاتمی.اهدافی که تلاش‌گران برای فیلترینگ دنبال می‌کنند، با آنچه بیان می‌کنند متفاوت است. اینکه تلگرام شبکه  اطلاعاتی اسرائیلی یا غربی است اگر دلیلی بر عدم استفاده از آن باشد، باید اساسا از استفاده از اینترنت و تمامی شبکه‌های جهانی که ســاخته و پرداخته غرب اســت، خودداری کرد. آنچه بیان می‌کنند با واقعیت در تضاد اســت. تنها می‌خواهند تلگرام را از دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی اصلاح‌طلبان و سایر منتقدان تهی کنند، در حالی که اگر چنین کنند، باز هم با شکســت رو به رو می‌شــوند. کاربران ایرانی به فیلترشکن‌ها دسترسی دارند و برنامه‌های مشابه بســیاری وجود دارد که می‌تواند جایگزین تلگرام شــود؛ بنابراین این روش، روشی شکست خورده است.حضــرات بایــد به جــای حساســیت بــر معلول‌هــا، به علت‌ها توجه کننــد. اگر رسانه‌های رسمی نیازهای مخاطبان را مرتفع می‌کرد، چنیــن توجهی به تلگــرام صورت نمی‌گرفت. آنها که مســائل امنیتی را دلیلی برای فیلتر تلگرام می‌داننــد، آیا نمی‌دانند که کانال‌هایی مانند آمدنیوز به سمت سایر شبکه‌ها وبرنامه‌های ارتباطی می‌روند؟

در رخدادهای دی‌ماه نیز با وجود اینکه این کانال از ســوی مدیریت تلگرام بسته شد، بار دیگر و با وجود فیلترینگ توانست به فعالیت خود ادامه دهد. بهترین راه برای بی‌اثر کردن شــبکه‌های اطلاع‌رسانی غیرملی، این است که محدودیت اطلاع‌رسانی رسانه‌های رسمی برداشته شود. سیاســت‌های مشــابه فیلترینگ در گذشته نیز شکســت خورده است، تجربه‌هایی مانند ماهواره و ویدئو.موافقان فیلترینگ اهدافی سیاسی را دنبال می‌کنند که دولت نیز اساســا با آنها مخالف است. این افراد می‌خواهند از این طریق مزیتی را برای خود ایجاد و رقبای خود را از صحنه رقابت بیرون کنند و در واقع رانتی را برای خود تدارک ببینند. بستن شــبکه‌های اجتماعی و فیلترینگ نه تنها آرامش ایجاد نمی‌کند که موضع و نگاه انتقادی موجود در جامعه را تشــدید کرده و قطعا به سمت راه‌های جایگزینی که فراوان هم هست، می‌روند.آقــای روحانی وقتی می‌گوید دســتش روی دکمه فیلتر نمی‌رود و از آزادی فضای مجــازی دفاع می‌کنــد، قلبا بــه آن معتقد اســت. آقای علم‌الهدی که امام جمعه یک شــهر هســتند، نباید به رئیس جمهوری که منتخب مردم است، توهین کنند. ایشان باید حرمت رئیس جمهوری را رعایت کنند. آقای روحانی عقیده خود را بیان کرده و از اختیارات خود نیز در این مســیر اســتفاده می‌کند؛ اما رئیس جمهوری یکی از بخش‌های تصمیم‌گیر اســت. دیگرانی در قوه قضائیــه و قوه مقننه  و همچنین نهادهای فراتر از قوای ســه‌گانه حضــور دارند که توان مداخله موثر در چنین مســائلی را دارند و همین‌ها ممکن است با سیاست‌های رئیس جمهوری مخالف باشند.

لکن ما امید داریم که رئیس جمهوری با توجه به حمایت مردمــی، جایگاه قانونی و قدرت اقناعی که دارد، اجازه ندهد ســدی در برابر سیاست‌های صحیح ایجاد شود. گفته می‌شــود کــه شــبکه‌های داخلی می‌تواند جایگزین تلگرام شود، اگر این توان در داخل وجود داشته باشد که شبکه‌های مشابه داخلی ایجاد شود و مطلوب هم باشد، مردم خودشان به آن شبکه‌ها تمایل پیدا می‌کنند. مگر تلگرام در ایران تبلیغاتی انجام داده است؟ ســرویس‌های مورد نیاز مردم را ارائه کرده و مورد استقبال قرار گرفته است. اما بی‌اعتمادی در جامعه ما یک واقعیت است. وقتی جوهر اعتماد، که تکیه‌گاه قدرت و حاکمیت است، آسیب می‌بیند، طبیعی است که مردم از در اختیار قرار دادن کنترل هر چیزی به حاکمیت خودداری می‌کنند.اصلاح‌طلبان علاقه‌مند هستند بین مردم و حاکمیت اعتماد ایجاد شود اما برخی عملکردها و گفته‌ها این اعتماد را خدشه‌دار کرده است. با این حال فیلتــر تلگرام هیچ تاثیری بر ارتباط اصلاح‌طلبان و پیگیری گفتمان‌های اصلاح‌طلبــی در جامعه نخواهد داشــت و مســیرهای جدیدی برای ارتباط گشــوده می‌شود. رفتار مردم مانند جریان آب است، اگر ســدی در برابر آن ایجاد شــود، شــاید اندک زمانی متوقف شود اما در نهایت مسیر دیگری را پیدا خواهد کرد. هم اصلاح‌طلبان به عنوان گروه‌های مرجــع که مورد عنایت مردم هستند و هم جامعه اگر در برابر چنین ســد غیرمنطقی قرار بگیرند، راه دیگری را انتخاب می‌کنند. حتمــا اصلاح‌طلبان و هم جامعه مخاطب اصلاح‌طلبان شبکه‌های جایگزین دیگــری را خواهند یافت.دنیا در مسائل تکنولوژیک و آی تی به حدی در حال پیشرفت است که چنین روش‌هایی نمی‌تواند جلودار آن باشــد. ممکن اســت به سرعت فردایی بیاید که اساسا امکان فیلترینگی وجود نداشته باشد، در چنین شرایطی دولت‌ها باید چه کاری انجام دهند؟ ما باید در داخل کشور، سرویسی را که مردم به آن نیاز دارند، ارائه کنیم تا نیازی به استفاده از سرویس‌های خارجی نداشته باشند. اگر زمانی شبکه‌های حمل و نقل عمومی در اختیــار مردم قرار داده نشــود، آیا مردم در خانه‌هــای خود می‌مانند و بیــرون نمی‌آیند؟ واضح اســت که حتما تدبیری می‌اندیشند و بیرون می‌آیند. همان‌طور که مردم انتظار دارند که نیازهای آنها از بسترهای منطقی پاسخ گفته شــود، اگر این نیازها برآورده هم نشود، وارد تنش و ستیز نمی‌شوند بلکه تنها تغییر مسیر می‌دهند و راه حل دیگری می‌اندیشند.