فائزه هاشمی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران
پس از اینکه آمریکا از برجام خارج شد، ترامپ به کشور‌های خریدار نفت ایران تا ۱۳ آبان سال ۹۷ مهلت داد تا خرید نفت خود را از ایران به صفر برسانند. البته این کار ترامپ با اعتراضات کشور‌های اروپایی و آسیایی روبه‌رو شد. چرا که ایران روزانه بیش از ۲ میلیون بشکه نفت به این کشورها صادر می‌کند و بدون ایران، تامین این مقدار نفت، تقریبا در کوتاه‌مدت غیرممکن است و افزایش بهای نفت را با خود به همراه خواهد داشت. اما نکته مهم در این بین مذاکرات روسیه و عربستان بر سر این موضوع است. عربستان به طور علنی اعلام کرده می‌تواند نفتی را که ایران صادر می‌کند، جبران کند تا کشور‌های اروپایی و آسیایی با مشکل خرید نفت و افزایش قیمت آن مواجه نشوند. روسیه نیز تمام تلاشش را برای همکاری با عربستان و آمریکا برای تبدیل کردن تحریم ایران به فرصتی برای خودش انجام می‌دهد. تلاش این کشورها در شرایط حساس کنونی رضایت آمریکا را در پیش داشت. به طوری که هفته گذشته وزیر انرژی آمریکا پس از دیدار با همتای روس خود در مسکو گفت، باید عربستان و دیگر اعضای اوپک و همچنین روسیه را به دلیل تلاش برای جلوگیری از رشد قیمت جهانی نفت تحسین کرد.
روسیه و عربستان در هماهنگی با آمریکا تولید نفتشان را افزایش دادند. به دلیل فشارهای تحریمی آمریکا صادرات نفت ایران کاهش چشمگیری داشته است و نزدیک به یک میلیون بشکه کم شده و پیش‌بینی می‌شود که در آبان ماه سال جاری و در دومین مرحله اعمال تحریم‌ها علیه ایران صادرات نفت کشورمان به صفر برسد. بنابراین برای اینکه بازار جهانی دچار مشکل نشود و قیمت نفت افزایش ناگهانی پیدا نکند و کشورها دچار مشکل نشوند، روسیه و عربستان صادرات و تولیدشان را بالا برده‌اند تا خلاء نفتی ایران را جبران کنند. اگرچه پوتین در سوریه با ایران همکاری کرد و در بسیاری از موارد دیگر نیز در کنار ایران می‌ایستد، اما باید به خاطر داشت که دوستی مسکو با ایران از سر برادری نیست و پوتین اگر در همکاری‌هایش با ایران منفعتی کسب نمی‌کرد، این همکاری نیز وجود نداشت.
اما نکته قابل تامل این است که ایران همیشه به روسیه به عنوان یک کشور دوست نگاه می‌کرد و تمام تخم‌مرغ‌هایش را در سبد این کشور گذاشت. درحالی که روسیه ثابت کرده است که هرکجا منافع خودش درمیان باشد، پشت ایران را خالی می‌کند. اگر روسیه با ایران موافق است باید در حمایتش از کشورمان کم نگذارد و از تحریم‌های آمریکا ابزاری برای فشار بر ایران استفاده نکند. ولی برعکس درست در شرایطی که از همه طرف در فشار هستیم قصد دارد با افزایش صادراتش نقش ایران را در تولید و صادرات نفت در حوزه بین‌الملل نادیده بگیرد.
اینجا همانجاست که ایران باید با هماهنگی و دقت بیشتری در روابطش با روسیه برنامه‌ریزی کند. هرچند نمی‌توان به روسیه خرده گرفت زیرا او حق دارد که براساس منافع ملی کشور خود عمل کند این ما هستیم که باید سیاست‌هایمان را طوری تنظیم کنیم که منافع ملی کشور در اولویت باشد. چندبار باید روسیه پشت ما را خالی کند تا متوجه بشویم که این کشور منافع شخصی‌اش را بر منافع ایران ترجیح می‌دهد. در نتیجه می‌توان گفت که رابطه ایران با روسیه بیشتر به دلیل پر کردن خلاء نبود کشوری مانند آمریکاست. به هرحال تعامل با کشورها یکی از پایه‌ها و ستون‌های دیپلماسی امروز است و منافع ملی هم یکی از ستون‌های اصلی دیپلماسی هرکشوری است.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اهل زد و بند است و هر جا منافعش ایجاب کند، می‌تواند علیه ایران نیز با دیگر کشورها همراه شود. ایران همیشه ثابت کرده است که سر پیمان‌هایش می‌ایستد اما روسیه دقیقا برخلاف رویه کشورمان، هیچ ابایی برای دور زدن همپیمانانش ندارد.
اکنون که اروپا و آمریکا به ایران فشار وارد کرده و به دنبال محدود کردن درآمد ایران هستند، به نوعی عدم حضور ایران در بازار نفت سبب افزایش قیمت می‌شود. افزایش قیمت نفت به آمریکایی‌ها فشار وارد می‌کند و آمریکایی‌ها هزینه این اقدامات را از طریق نارضایتی که میان شهروندان آنها ایجاد می‌شود، پرداخت می‌کنند، بنابراین ایران باید در این زمینه راهبرد داشته و موردی عمل نکند. طبق تحلیلی که یکی از نشریات اقتصادی نوشته بود، روس‌ها احتمالا مابه ازای افزایش تولید نفت امتیازی دریافت می‌کنند که این امتیاز می‌تواند بهبود روابط و حل اختلاف با اروپا و آمریکا باشد. روس‌ها و عربستانی‌ها ذخایر نفتی دارند و از این ظرفیت برای افزایش تولید استفاده می‌کنند که این احتمالا در کوتاه مدت جواب می‌دهد اما در میان‌مدت نمی‌توانند این روند را ادامه دهند چراکه میزان تولید مشخص است.
هر کشوری که تولید نفت خود را برای مدت بیشتری افزایش دهد باید سرمایه‌گذاری خود را بیشتر کند، اما سرمایه‌گذاری صورت گرفته در روسیه نشان دهنده این نیست که این کشور در بلندمدت بتواند صادرات قابل توجهی داشته باشد.
منبع: روزنامه سازندگی