پروانه مافی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

در امر سیاست‌گذاری در حوزه مسکن علی‌الخصوص اسکان در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، دنیا و متعاقب آن کشورمان ایران تجارب متعددی را سپری کرده است. در عصر معاصرِ ایران نخستین بارقه‌های ورود حاکمیت به عرصه نوسازی شهری به قانون شهرداری مصوب 1334 باز می‌گردد. بعدها و در اصلاحات بعدی این قانون در سال 1345 در ماده 111، به شهرداری‌ها اجازه داده شد به منظور نوسازی شهرها، سازمان‌هایی تحت عنوان «سازمان نوسازی» را ایجاد کنند. همچنین به استناد این قانون الگوی مداخله در بافت‌های فرسوده تملک املاک فرسوده و ورود مستقیم شهرداری در اجرای پروژه‌ها ذکر شد. کما اینکه در دهه 50 این امر رسمیت «نوسازی و عمران شهری» با تصویب قانون بیشتری پیدا می‌کند.این شیوه سیاست‌گذاری در دهه‌های پیاپی به صورت جسته و گریخته و با شیب متفاوت تکرار می‌شود. یعنی نگاه چنین است که بایستی در پروژه‌هایی با تصدی‌گری حاکمیت (اعم از دولت یا مدیریت شهری) نسبت به نوسازی محل سکونت افراد مداخله داشت و به تولید مسکن پرداخت. هر چند در برخی از برهه‌ها مانند دوران 8 سال دفاع مقدس بنابر تغییر اولویت‌ها و بروز شرایط خاص، این موضوع از اولویت‌های خط مشی‌گذاری مسئولان کشور خارج می‌شود، اما بلافاصله پس از جنگ تحمیلی مجددا با شیب تندی جریان می‌یابد. نکته قابل توجهی که وجود دارد آن است که هرچند ادعا می‌شود این شیوه از سیاست‌گذاری تا حدی توانست در استحکام بخشی ابنیه موفق باشد، اما به همان اندازه و یا بیش از آن نسبت به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی زندگی در بافت و آینده افرادی که پیش از آغاز فرآیند نوسازی در محدوده اسکان داشتند و پس از اتمام فرآیند به علت افزایش هزینه‌های زندگی و از بین رفتن یادمان‌های سازه‌ای و المان‌های هویت‌ساز بالاجبار دست به مهاجرت به حاشیه‌ها می‌زدند، بی‌توجه بود. اساساً این بزرگترین نقص و اشکال وارده بر این شیوه سیاست‌گذاریست که سال‌های سال در فرآیند نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد در کشور ما حاکم بوده است.در کشور ما نیز اجرای پروژه‌هایی همچون عبور اتوبان امام علی(ع) از دل بافت مسکونی واجد هویت و دو نیم کردن قشربندی اجتماعی ساکن در آن، هرچند از جنبه‌های ترافیکی و عبور و مرور توانسته دارای خدمات ارزشمندی باشد، شود. پروژه‌های دیگرِ از «زیست‌پذیری شهری» اما در نهایت نتوانسته منجر به ارتقا کیفیت سکونت یا به عبارت دیگر این دست از جمله مداخلات گسترده در بافت پیرامونی حرم امام رضا(ع) و حضرت شاهچراغ در مشهد و شیراز و به‌خصوص طرح اجرای پروژه‌های مسکن مهر نیز به‌رغم صرف هزینه‌های گسترده به نتایج مورد انتظار اولیه دست نیافته‌اند. در فرآیند بازآفرینی شهری حاکمیت به جایگاه اصلی خود که تسهیل‌گری، بهسازی محیطی و ارائه خدمات است باز می‌گردد و مردم در فرایندی از پایین به بالا به نوسازی و مقاوم‌سازی می‌پردازند. متاسفانه در لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه 98، موضوع بافت‌های فرسوده بالکل نادیده گرفته شده که کاملاً برخلاف برنامه اولویت‌بندی رئیس‌جمهور محترم بوده و بر همین اساس جای شگفتی دارد، اما قطعا مجلس شورای اسلامی بی‌تفاوت از کنار این موضوع عبور نخواهد کرد و در مصوبه بودجه، تکالیف قانونی دولت در این حوزه را لحاظ خواهد کرد.

منبع: روزنامه سازندگی