محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران
عالم مجاهد؛ این توصیفی بود که اهل علم و سیاست از او داشتند. امروز شش سال از درگذشتش می‌گذرد. امام‌جمعه‌ای که همه عمر در مبارزه بود. از سال‌های بودن در حلقه یاران نزدیک امام‌خمینی(ره) و ممنوع‌المنبربودن در رژیم شاهنشاهی تا سال‌هایی که پشت تریبون نماز جمعه اصفهان می‌ایستاد؛ همان سال‌هایی که هجمه‌های تندروها او را به سمت ترک عرصه می‌برد.
آیت‌الله جلال‌الدین طاهری اولین امام‌جمعه اصفهان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 81 بود. او سال 81 با نامه‌ای سرگشاده از این سمت استعفا داد؛ نامه‌ای که خطاب به ملت ایران نوشته شده بود و وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور را به باد انتقاد می‌گرفت. آیت‌الله 11 سال بعد یعنی در تب‌وتاب انتخابات ریاست‌جمهوری درگذشت. زندگی یک مجاهد اما در همین چند جمله خلاصه شدنی نیست.
اصفهان؛ آغاز راه
سال 1305 در اصفهان به دنیا آمد. در محله سیچان که جزء محله‌های جنوبی اصفهان است. پدرش سیدعبدالخالق طاهری حسین‌آبادی، مشهور به میرزاآقا، از علمای شهر بود و همین سبب می‌شد ناخواسته با تحصیل علم مأنوس باشد. محمد عطریانفر درباره خانواده آیت‌الله نوشته است: «آیت‌الله سیدجلال‌الدین طاهری، در خاندان عظیم‌القدری تربیت شد که تبار ارجمند او از متن علم و اندیشه و فقه برخاسته و روشن‌ضمیری و معرفت‌اندیشی جزء شاکله وجودی‌شان بوده است. «آیت‌الله طاهری» در بستر چنین خاندان و در دامان پدری مؤمن و صاحب نظر تربیت شده بود. «فقید سعید» از چشمه پرفیض پدر و به سنت مألوف تبار خویش، عرصه علم و اندیشه را زمینه مناسبی برای رشد و بالندگی خود دید. او در حوزه درس و بحث به‌شایستگی ظاهر شد خاطرات خوش دوران تحصیل او در مدرسه با هم‌نشینی و هم‌فکری شهید بزرگوار و بافضیلت، حضرت علامه آیت‌الله سیدمحمدحسین بهشتی، قرین بود همدلی و هم‌اندیشی این دو یار از عصر نوجوانی تا آخرین رمق حیات شهید مظلوم ادامه یافت». آیت‌الله طاهری از دبیرستان سعدی دیپلم گرفته بود و هم‌نشینی او با شهید بهشتی هم از همان وقت آغاز می‌شد. از طرفی پدر او به دلیل مراوده با مرحوم داعی‌الاسلام بر زبان‌های انگلیسی و فرانسه تسلط داشت. شاید به همین دلیل او نیز در انجمن ایران و فرانسه زبان فرانسوی را آموخته بود.
همه چیز مهیای تحصیل حوزوی
پایان تحصیلات دبیرستان شروع تحصیلات حوزوی او بود. بستر و زمینه‌های حضور او در حوزه مهیا بود. دو سال بعد با دختر آیت‌الله روضاتی، از علما و فقهای بزرگ اصفهان، ازدواج کرد. می‌گویند آیت‌الله روضاتی به سیدجلال گفته بوده اگر برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم برود، دخترش را به عقد او درخواهد آورد. به همین دلیل هم هست که همان سال - یعنی سال ٢٥- به همراه همسرش راهی حوزه علمیه قم شد. ثمره ازدواج او و دختر آیت‌الله روضاتی هفت فرزند بود. عبدالحسین ساسان، ملک، اعظم، محمدحسن، مهدی، احمد و علی فرزندانش هستند. علی آخرین فرزند او در 16سالگی در جبهه‌های دفاع مقدس به شهادت رسید. فرزند اول او عبدالحسین، استاد دانشگاه و متخصص در حوزه‌های اقتصادی از آمریکا، ملک، فرزند دومش همسر عباسعلی ماجد، بازنشسته کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و فرزند سومش، اعظم، همسر رحیم هادی، بازنشسته بانک ملی ایران است. فرزند چهارم سیدجلال، محمدحسن، همسر نعیمه اشراقی، نوه دختری بنیان‌گذار جمهوری اسلامی و باجناق محمدرضا خاتمی است. فرزند پنجم، مهدی طاهری، کارشناس ارشد رشته اقتصاد و بازاریابی از فرانسه است و فرزند آخر سیدعلی طاهری بود که در ١٦سالگی در جنگ تحمیلی، در منطقه چزابه، مفقودالاثر شد. ششمین فرزند او هم احمد از متخصصان پزشکی هسته‌ای است.
سال‌های مبارزه
آیت‌الله طاهری در دوران تحصیل خود محضر آیت‌الله‌العظمی بروجردی و حضرات آیات عظام داماد، حجت، سیدمحمدتقی خوانساری و امام‌خمینی(ره) بود. او از همان آغاز راه مبارزه از نزدیک‌ترین روحانی‌های نزدیک به امام بود و در جلسات درس خصوصی او شرکت می‌کرد. عطریانفر در این زمینه نوشته است: «فقیه آگاه ما به‌همراه فقهای نامدار، حضرات آقایان حسینعلی منتظری، سیدمحمدحسین بهشتی و مرتضی مطهری از جمله چهره‌های راست‌قامتی بودند که محفل عرفانی و مدرسه تهذیب نفس امام را مستمر و پایدار و به‌دور از چشم هیاهو، رونق بخشیدند و سالیانی دراز از محضر او بهره‌ها بردند و حکمت‌ها آموختند».آیت‌الله طاهری تا سال 43 در قم ماند. یعنی سالی که امام تبعید شد و او به اصفهان بازمی‌گشت. سیدحسن خمینی یادگار امام در این زمینه گفته: «برجسته‌ترین نکته کارنامه عملی- سیاسی آیت‌الله طاهری، ازخودگذشتگی‌اش در رجعت از قم به اصفهان پس از تبعید امام (ره) است».سال‌های مبارزه آیت‌الله طاهری در اصفهان ادامه پیدا کرد. او سال 56 ممنوع‌المنبر شد و نوروز 57 تقریبا به فاصله یک سال به کردستان تبعید شد. بعد از سه ماه او دوباره به اصفهان بازگشت و در میان استقبال پرشور مردم بر منبر رفت. او در بحبوبه روزهای انقلاب نقش تأثیرگذاری داشت. نقشی که سال‌ها بعد در جمهوری اسلامی نیز در تریبون امام جمعه اصفهان حفظ کرد. او بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام خمینی به امامت جمعه اصفهان منصوب شد و به طور هم‌زمان در سال 1358 با نزدیک دو میلیون رأی از استان اصفهان به مجلس خبرگان راه پیدا کرد. در سال 68 و بعد از رحلت امام و شروع رهبری آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای نیز او امامت جمعه اصفهان را بر عهده داشت.
امام جمعه‌ای که استعفا داد
آیت‌الله طاهری نزدیک به جناح چپ حزب جمهوری اسلامی بود و این موضوع در سال‌های حضور او در امامت جمعه اصفهان هم در آرای او مشهود بود. در انتخابات ٧٦ با وجود حمایت قریب به اتفاق یاران دیروزش از علی‌اکبر ناطق‌نوری، در برابر محمد خاتمی، شاید جزء معدود امامان جمعه‌ای بود که از سیدمحمد خاتمی حمایت کرد. در نمونه‌ای دیگر او در روزهایی که غلامحسین کرباسچی شهردار پایتخت در جایگاه متهم بود، به صراحت در قامت مدافع کرباسچی ظاهر شد و در حمایت از او به آیت‌الله محمد یزدی، رئیس دستگاه قضا گلایه کرد. به این مواضع او باید نقدهای صریحش را هم اضافه کرد. او که از یاران نزدیک آیت‌الله منتظری هم بود، از منتقدان فعال و صریح حصر خانگی او بود. همه اینها باعث می‌شد که تریبون‌های تأثیرگذار نماز جمعه او هم با حاشیه و تشنج گروه‌های فشار همراه باشد. اما آیت‌الله طاهری در اوج اعتراضات به سبک و روش سیاسی‌اش باز هم در انتخابات مجلس خبرگان سال ٧٨ کاندیدا شد و با یک‌میلیون- ٨٣ درصد- رأی اصفهانی‌ها به خبرگان راه یافت.
اما این پایان کار نبود و کشمکش‌های آیت‌الله با تندروها که در اصفهان هم پایگاه‌های زیادی داشتند، ادامه داشت. او در نهایت در ١٩ تیر ٨١ از با انتشار نامه‌ای سرگشاده از امامت جمعه استان اصفهان رسما استعفا داد. نامه استعفای او بازتاب گسترده‌ای در فضای سیاسی کشور داشت. مدتی بعد مقام معظم رهبری نامه‌ای در پاسخ به آیت‌الله طاهری نوشتند. البته استفعا از امامت جمعه پایان زندگی سیاسی او نبود. او شش ماه بعد از استعفایش از تک و تا نیفتاد و در دی ماه ٨١ در نامه‌ای به ۱۰ مرجع تقلید (آیات اعظام شبیری‌زنجانی، وحید خراسانی، تبریزی، بهجت، فاضل لنکرانی، مکارم‌شیرازی، صافی‌گلپایگانی، صانعی، موسوی‌اردبیلی و نوری‌همدانی) خواستار رفع محدودیت آیت‌الله منتظری شد. ارسال این نامه، به فاصله کوتاهی از تهیه نامه دیگری از سوی ۱۱۰ نماینده اصلاح‌طلب مجلس ششم همین مورد بود. نقدهای آیت‌الله اما ادامه پیدا کرد. با این همه او دیگر در صدر اخبار نبود. هرچند باز هم نامه سرگشاده نوشت و از شرایط موجود انتقاد کرد. آیت‌الله طاهری در 87سالگی درگذشت.
منبع: روزنامه شرق