سیدافضل موسوی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگ‌های که روز گذشته در زمان نخستین سفر خارجی سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم به تاجیکستان رخ داد اتفاق بسیار مبارکی است. نزدیک به دو دهه بود که ایران درخواست خود را برای اینکه عضو دائمی از کشورهای شانگ‌های باشد ارسال کرده بود. اما تا امروز این تقاضا از سوی اعضای دائم پذیرفته نشده بود و بعد از مذاکرات زیاد عملی شدن آن منوط به جلسه روز گذشته تشکیل شد. همان‌طور که بیان شد، در جلسات قبل عضویت به تصویب نرسیده بود اما بعد از برقراری و انجام مذاکرات و همکاری‌هایی با تاجیکستان اخیرا آقای شمخانی خبر داده که عضویت دائمی قطعی شده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از گفت‌وگو با «نیکلای پاتروشیف» دبیر شورای امنیت روسیه در توئیتی اعلام کرده بود که موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگ‌های برداشته شده و با طی مراحل قانونی و فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد.

روند پیگیری برای عضویت ایران در شانگ‌های البته موانع زیادی داشت که طی سال‌های گذشته برداشته شد. به طور مثال، با رسمی شدن برجام در وین و متعاقب آن تصویب بیانیه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌طور رسمی نخستین مانع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های برداشته شد. به همین منوال، اجرای دقیق تعهدات ایران به مفاد برجام و تعامل نزدیک تهران با مسکو و پکن در روند پس از آن، نوعی اعتماد متقابل میان طرفین به وجود آورد. این اعتماد باعث ایفای نقش مثبت این دو کشور برای تسهیل روند عضویت دائمی ایران در سازمان شانگ‌های شد.

بنابراین، آنچه امروز برداشت شد البته حاصل مذاکرات و پیگیری‌های سال‌های گذشته بود. البته لازم به ذکر است که ایران پیش از این عضو ناظر در این سازمان بود اما بسیاری از امتیازات منوط به عضویت دائمی ایران در این سازمان بود که روز گذشته محقق شد.پیش از این، سازمان همکاری شانگ‌های دارای هشت عضو دائم، شامل کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر بود که حالا ایران به عضویت دائم این سازمان در آمده است. کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگ‌های مجموعا بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند که با مساحتی در حدود یک‌چهارم سطح خشکی‌های زمین و حدود نیمی از جمعیت جهان، دارای پتانسیل قوی برای ایجاد توازن قدرت در یک جهان چندقطبی هستند.

علاوه بر این، چین و روسیه قدرت‌های تعیین‌کننده در سازمان همکاری شانگ‌های و اصلی‌ترین شرکای تجارت فرامرزی با ایران محسوب می‌شوند، بنابراین چشم‌انداز مناسبی از روابط تجاری میان ایران و کشورهای عضو پیمان شانگ‌های می‌توان تصور کرد. با توجه به این مسائل به دلایل مختلفی عضویت ایران در شانگ‌های می‌تواند یک همکاری برد-برد برای دو کشور تلقی شود و دستاوردهای زیادی از جمله موارد زیر را داشته باشد: حذف تعرفه‌ها نخستین گام برای مبادلات اقتصادی ایران در حالت عضویت دائم در بین کشورهای این سازمان است. البته باید توجه داشت که همکاری و داد و ستد با کدام کشورها بدون تعرفه به نفع ما است و کدام کشورها به ضرر ما است. با حذف تعرفه‌ها مردم نیز از مزایایی برخوردار می‌شوند علاوه بر اینکه با تسهیل صادرات درآمدهای کشور رشد داشته و به هر حال تاثیر خود را بر اقتصاد کشور می‌گذارد.

از جنبه اقتصادی، ورود و عضویت دائمی ایران در این سازمان منطقه‌ای باعث حفظ و گسترش بازار مصرفی بزرگ برای نفت و صادرات غیرنفتی و نیز رفع نیازمندی‌های تکنولوژیک و منابع مالی مورد نیاز برای توسعه صنعتی با توجه به ظرفیت‌های کشورهای عضو و تقویت منافع اقتصادی ایران می‌شود.

عضویت ایران در پیمان شانگ‌های به معنای باز شدن یک دروازه بزرگ اقتصادی به روی ایران است. در شرایط موجود و با توجه به مشکلات متعدد از جمله تحریم‌ها، عضویت در این پیمان‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای جبران فرصت‌های از دست رفته باشد.

کشورهای عضو این سازمان می‌توانند معاملات خود را با ارز محلی انجام دهند و بدون اتصال به دلار با پول خود معاملات را انجام دهند البته این به توافق بین کشورها بر می‌گردد. سال گذشته، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد جایگزین کردن دلار با ارزهای ملی در تجارت بین کشورهای سازمان همکاری شانگ‌های یکی از محتمل‌ترین زمینه‌های همکاری است. اعضاء این سازمان همواره تاکید داشته و دارند که ایجاد یک نقشه راه برای افزایش تدریجی سهم ارزهای ملی در معاملات متقابل و همچنین راه‌اندازی مکانیزم مشاوره مالی اوراسیا می‌تواند این کار را تسهیل کند.

در حال حاضر، تجارت ایران با کشورهای عضو پیمان شانگ‌های در حد متوسط قرار دارد و باید با تقویت تعامل با کشورهای عضو این سازمان منطقه‌ای، ضمن تأمین نیازهای سیاسی و امنیتی، ظرفیت‌های بالقوه تجارت ایران با کشورهای عضو را بیش از پیش فعال ساخت.

منبع: روزنامه سازندگی