پروانه مافی
عضو وشورای مرکزی حزب کارگزاران سازنگی ایران و نماینده مجلس
گزارش شرکت کنترل کیفیت هوا، حاکی از آن است که در هفته‌های گذشته، هوای تهران از وضعیت استاندارد خارج و شاخص هوا برای تنفس گروه‌های حساس نظیر سالمندان، کودکان، بانوان باردار و بیماران قلبی- ریوی، ناسالم و خطرناک شده است. از سوی دیگر طبق نظرسنجی‌های انجام شده در سطح شهر تهران، 92 درصد از شهروندان، آلودگی هوای پایتخت را حادترین مشکل شهر دانسته‌اند.
پدیده آلودگی هوای پایتخت، مسئله اساسی است که سلامت شهروندان را در تمام ایام سال، به‌خصوص در فصول سرد سال (به‌علت پدیده وارونگی هوا) تهدید می‌کند و عمده‌ترین نگرانی در این رابطه وجود ذرات معلق با قطر کمتر از دو میکرومتر است که بخش صنایع و حمل و نقل، دو منبع اصلی تولیدکننده این ذرات معلق به حساب می‌آید.
واقعیت آن است که شهروندان کلان‌شهر تهران نزدیک به دو دهه است با دردِ آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند. دردی که با توجه به پیامدهای جبران‌ناپذیرش و تداوم در طول زمان، اکنون نیاز به درمان فوری دارد. بررسی کم و کیف میزان روزهای سالم و ناسالم در یک دهه گذشته نشان می‌دهد که آلودگی هوا با یک روند کاهشی مواجه نبوده و مشخصه مهم آن نوسان و ناپایداری است. گویا عامل اساسی مدیریت آلودگی پایتخت، از کنترل مسئولان ذی‌ربط خارج شده و فقط شرایط اقلیمی مانند وزش باد و ریزش‌های جوی است که می‌تواند معضل آلودگی را التیام بخشد.
این پدیده مختص به تهران نیست بلکه بسیاری از کلان‌شهرهای جهان در طول دهه‌ها و سال‌های گذشته با آن مواجه بوده‌اند. اما آنچه کلان‌شهر تهران را متمایز می‌کند، تجربه‌های ناموفق در خصوص حل این مسئله و درجا زدن در دو دهه گذشته است. یکی از نمونه‌های موفق در جهان برای کنترل آلودگی هوا، شهر مکزیکوسیتی است. سازمان ملل این شهر را در سال 1992 به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. این کلان‌شهر از سه طرف با کوه‌ها محصور شده بود و دوده حاصل از تردد چهار میلیون خودروی شهری که عمدتاً فاقد استانداردهای لازم در حوزه سوخت پاک بودند، مانند یک ابر بر فراز شهر سنگینی می‌کرد. شهروندان این شهر در سال 1999 تنها هشت روز هوای سالم را تنفس کردند اما به فاصله 12 سال و در سال 2012 از 237 روز هوای پاک برخوردار شدند. حل مسئله آلودگی هوا در پایتخت مکزیک به فاصله یک دهه، نشانگر غلبه آن‌ها بر غول بی‌شاخ‌ودم آلایندگی است؛ امری که کلان‌شهر تهران در دو دهه پیشین، به دلیل فقدان برنامهریزی صحیح، موفق به انجام آن نشده و به عبارت دیگر، تنفس سالم به‌عنوان طبیعی‌ترین حق هر شهروند از ساکنین شهر تهران دریغ شده است. از موانع اساسی رفع آلودگی هوا می‌توان به نامشخص بودن وظایف و تکالیف هر نهاد و دستگاه اشاره کرد که خود این به مسئله‌ای اساسی بدل شده و بستری را برای بهره‌برداری سیاسی و جناحی میان طیف‌های مختلف فراهم آورده است. به منظور غلبه بر این مشکل، مجلس شورای اسلامی در تابستان سال جاری، قانونی را با عنوان «قانون هوای پاک» به تصویب رسانید که به موجب آن متولی آلودگی هوا مشخص شد. بر اساس این قانون، نظارت عالیه و سیاستگذاری عمده در این حوزه را سازمان محیط زیست خواهد داشت و اموری ازجمله:
1- بهره‌گیری از سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد
2- ایجاد کمربند سبز در حاشیه بزرگراه‌ها و پیرامون محدوده شهر با کمک وزارت راه و شهرسازی و وزارت کشور
3- افزایش سرانه فضای سبز تا میزان سرانه 15 مترمربع در یک بازه زمانی 10ساله
4- نوسازی سالانه پنج درصد از ناوگان حمل‌ونقل عمومی به صورت 50-50 با همکاری وزارت کشور
از اهم تکالیف مدیریت شهری در حل مسئله آلودگی هوا اعلام شد.
تصویب این قانون از ضروریات اساسی برای گشایش گلوگاه تنفسی کلان‌شهر تهران قلمداد می‌شود که عملیاتی کردن آن می‌تواند گامی بلند در نقش‌آفرینی موثر دستگاهای ذی‌مدخل و هماهنگی و برنامهریزی صحیح به حساب آید. با توجه به اهمیت موضوع، مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نهاد سیاستگذاری و نظارتی نیز از تمامی ابزارهای لازم به منظور عملیاتی کردن این قانون بهره خواهد برد.
منبع: روزنامه همدلی