غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی ایران
درباره مرحوم بهمن کشاورز خیلی حرف‌ها می‌شود گفت و نوشت از سوابق خانوادگی و مبارزات سیاسی و شخصیت پدر تا گرایش‌های اخلاقی و انسانی و خط مشی اعتدال و اصلاح که در چهره مصمم و نگاه نافذ او همواره آشکار بود قطعا یکی از حقوقدانان برجسته و دانشمند و وکلای نامی و کم‌نظیر تاریخ وکالت در ایران بود که شجاعت دفاع از حق را همزمان با پایبندی به اصول حرفه‌ای و علمی قضاوت توأمان داشت. برای عموم دست‌اندرکاران امر دادرسی در کشور چه وکلای محترم و چه دادرسان و قضات و مسئولین دادگستری فردی مورد احترام و مرجع بسیاری از پرسش‌ها و گره‌گشایی‌ها بود. با اینکه وکیل و در واقع طرف مقابل دادرسان و قضات بود موارد زیادی را شاهد بودیم که حتی قضات عالی‌رتبه در اتخاذ تصمیم نهایی به نظرات حقوقی و اظهارات مستند ایشان مراجعه می‌کردند. کشاورز در سال‌های طولانی کار وکالت (بیشتر از نیم قرن) نه‌تنها به هزاران نفر از ایرانیان در گرفتاری‌های کیفری و حقوقی یاری رساند و همواره منطق او این بود که وکیل نباید هیچ دستی را که به طرف او دراز شده نگیرد و کمک نکند و نه‌تنها معتقد بود که با توجه به روانشناسی کیفری و جامعه‌شناسی جرم هیچ متهمی نیست که نشود از او یک دفاع منطقی کرد و نه‌تنها معتقد بود که حتی دفاع از متهمین بدترین پرونده‌های قتل و ترور و فحشا لازم است ولی به معنی دفاع از جرم و قتل و ترور نیست که مهمترین هنر کشاورز در کسوت وکالت آموزش عملی برای عموم و برای وکلا و همکاران و مهمتر از همه برای دادرسان و بسیاری از قضات بود. کشاورز اهمیت و احترام واعتبارکار قضاوت و دادرسی را بسیار پاس می‌داشت و همواره تلاش می‌کردسیستم قضائی کشورراازهرشبهه وشائبه ای دورکند چرا که جداباورداشت این دستگاه واقعا سیستم پایه‌ای اجتماع است که دموکراسی و مردم‌سالاری و آزادی و اعتماد به نفس جامعه و سلامت همه‌جانبه زندگی مردم بر استواری و صحت عمل و عدالت و دادگستری آن تکیه دارد. کشاورز تلاش داشت در جریان دفاع از پرونده‌هایی که به او ارجاع می‌شد یا کمک به وکلایی که همکار او بودند یا صحبت‌های خصوصی و عمومی که با دست‌اندرکاران امر قضا و کانون وکلا داشت عدالت و واقع‌گرایی همزمان را در دادگستری ریشه‌دار کند. استقلال قضات و دادرسان را مطالبه کند، مسئولین عالی‌رتبه را به رعایت حال قضات و شرایط روحی و مادی آنها توجه دهد و از همه مهمتر به نقش متقابل نظارتی وکلا و قضات در سیستم دادورزی هشدار دهد و از این جهت پافشاری بر استقلال کامل کانون وکلا و امر وکالت داشت و بسیار در این زمینه جد و جهد کرد. آثار قلمی و انتشاراتی بسیاری از آن مرحوم باقی مانده که امید است مورد توجه و عمل قرار گیرد ولی فقدان او ضایعه‌ای سنگین برای نظام حقوقی و قضایی بود و کوله‌بار سنگین دانش و تجربه حقوقی او را چه کسی می‌خواهد به دوش کشد؟
خدایش رحمت کند.
منبع: روزنامه سازندگی