علی شاملو: هشتم آبان مصادف است با اولین سالگرد درگذشت بانوی بافضیلت، دانشمند و مجاهد خستگی‌ناپذیر «اعظم علایی‌طالقانی» که از مبارزان نسل اول انقلاب، نماینده دوره اول مجلس، دبیرکل جامعه زنان انقلاب اسلامی و مدیرمسئول نشریه توقیف شده «پیام هاجر» و نشریه «پیام ابراهیم» بوده است. او می‌توانست نخستین رئیس‌جمهور زن ایران باشد و برای تفسیر اصل 115 بارها نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شد. جای پای تلاش‌های بی‌وقفه بانو اعظم طالقانی، نه‌فقط به دلیل اینکه فرزند مبارزی خستگی‌ناپذیر مانند آیت‌الله سیدمحمود طالقانی بوده؛ بلکه به خاطر خدمات شایان، انکارناپذیر و تأثیرگذارش در عرصه‌های فرهنگی نشر و قلم بدون‌شک روشنگر راه نسل‌هایی خواهد بود که سازندگان ایران فردای ما هستند. او در مکتب پدر درس مبارزه به دور از خشونت و نیز احترام به کرامت انسانی توأم با فرهیختگی نواندیشانه را آموخت. به مناسبت سالگرد درگذشتش با فائزه هاشمی نماینده دوره پنجم مجلس، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران و فعال زنان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
کدام‌یک از این عناوین به خصوصیات و دیدگاه‌های شما درباره اعظم طالقانی نزدیک‌تر است؟ معلم، مبارز آزادی‌خواه، مدافع حقوق زنان، فرزند آیت‌الله طالقانی، فعال روشنفکر؟
دیدگاه من اهمیتی ندارد. شخصیت او مهم است که در مورد آن می‌توان بسیار سخن گفت. برای اعتقاداتی که برایش مبارزه می‌کرد؛ در زمان شاه به زندان افتاد، شکنجه شد، خود و خانواده‌اش آسیب دیدند. بعد از انقلاب نیز، پایبند اصولی بود که همین امر او را برجسته کرد. تاکنون کمتر چنین افرادی بوده‌اند که به دلیل باورهای‌شان از قدرت، ثروت، حکومت و... چشم‌پوشی کنند، یعنی بتوانند در قدرت قرار گیرند ولی اولویت دیگری داشته باشند. طالقانی مانند سایر شخصیت‌های ملی-مذهبی این ویژگی‌ها را داشت. او دارای پشتکار و سختکوش بود. ثبت‌نام در انتخابات متعدد ریاست‌جمهوری، از‌جمله مصادیق این ویژگی‌هاست.
نمی‌شود از ریاست‌جمهوری زنان حرف زد و از او یادی نکرد. طالقانی در هر دوره ریاست‌جمهوری، ثبت‌نام می‌کرد نه برای اینکه رئیس‌جمهور شود، بلکه شورای نگهبان را به تفسیر درست، واقعی و طبق وظیفه قانونی‌اش در اصل ۱۱٥ قانون اساسی برای کلمه رجل سیاسی برساند. او در کنار فعالیت‌هایش خانواده را فراموش نکرد. همراهی‌ای که با خانواده داشت باید دیده شود. یکی از فرزندانش به رسیدگی بیشتری نیاز داشت، این توجه را با وجود همه سختی‌ها و شرایط خودش از او دریغ نکرد.
نظر شما در مورد کاندیداشدن ایشان و دیگر زنان جامعه برای ریاست‌جمهوری چیست؟
حول و حوش انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ بود که پدر گفت در مجلس خبرگان قانون اساسی منظور از قراردادن کلمه «رجل سیاسی» مردان نبوده است، بلکه رجل سیاسی به معنای «شخصیت سیاسی» به کار رفته است، بنابراین زنان نیز می‌توانند کاندیدای ریاست‌جمهوری باشند. پدر همیشه خانم‌ها را تشویق به فعالیت‌های علمی، اجتماعی و سیاسی می‌کرد و اینکه خودشان باید از هم حمایت کنند و دنبال حقوق‌شان باشند. پدر حتی بحث سهمیه برای حضور زنان در مجلس را در تدوین سیاست‌های کلان انتخابات در مجمع مطرح کرد، اگرچه رأی نیاورد و این امر در آنجا به سرانجامی نرسید.
ارتباط اعظم طالقانی با پدرتان چگونه بود؟
دیدارهای زیادی داشتند، اعظم خانم به مناسبت‌های مختلف همراه خواهر، برادرها و خانواده‌اش به خانه پدر می‌آمد و تا جایی هم که به خاطر دارم این دیدارها برای دو طرف همراه با شادی و شعف بود، او در این دیدارها هم از نقد، بیان مشکلات، یادآوری و پافشاری بر اصول انقلاب دست‌بردار نبود.
نظرتان در مورد انتخابات ۱٤۰۰ و حضور زنان در آن چیست؟
بعد از فوت اعظم طالقانی، یکی از خانم‌ها پیشنهاد داد که به یادش، در انتخابات پیش‌رو «جنبش ثبت‌نام زنان در انتخابات» راه‌اندازی شود، من هم در یکی از مصاحبه‌هایم این موضوع را اعلام کردم. تأیید کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری، نیاز به قانون ندارد و برعکس، طرح برخی نمایندگان در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری، در صورت تصویب مانع حضور زنان است.
این طرح را که نمی‌دانم به کجا رسید، کاندیدا بودن خانم‌ها را در انتخابات ریاست‌جمهوری کامل لغو می‌کرد زیرا این طرح بندی داشت که کارت پایان خدمت یا معافیت، از ویژگی کاندیداها بود و در آن «برای مردان» قید نشده بود. این بند طوری است که انگار فقط مردان می‌توانند کاندیدا شوند و نیاز به گذراندن خدمت سربازی یا معافیت از آن ضروری بود و حضور زنان را به صورت غیرمستقیم رد می‌کرد. برای تفسیر قانون، شورای نگهبان می‌تواند فی‌البداهه این کار را انجام دهد، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس نیز می‌توانند تقاضا کرده و این امر را دنبال کنند.
فراموش نکنیم که به‌‌‌رسمیت‌شناختن حق طبیعی و بدیهی زنان برای کاندیداشدن در انتخابات ریاست‌جمهوری یک چیز است، داشتن کاندیدای زن در انتخابات یک چیز و داشتن رئیس‌جمهور زن چیز دیگر. موردی که درحال‌حاضر مد نظر است اولی است. اگر این قضیه فراجناحی دنبال شود، جدا از اینکه اصلاح‌طلب یا اصولگرا هستیم، امکان بیشتری برای به‌نتیجه‌رسیدن خواهد داشت. امروزه زنان زیادی شرایط «رجل سیاسی» را دارند، از‌جمله معصومه ابتکار، وحیددستجردی و خانم‌هایی که چندین دوره نماینده مجلس بوده‌اند، خانم‌هایی که درحال‌حاضر معاون وزیر هستند و خانم‌هایی که سابقه کار اجرائی در سطح عالی را داشته‌اند یا دارند.
منبع: روزنامه شرق