محمد هاشمی، عضو هیئت مؤسس کارگزاران سازندگی ایران

دولت در حال دستوپنجه نرم کردن با بحرانهای پیشروی خود است. اگر بخواهیم واقعبینانه مسائل را بررسی و درباره آنها اظهار نظر کنیم باید دید که ریشه بحران اقتصادی در کجا است. در سالهای آخر دهه 80 شرایطی بر اقتصاد حاکم شد که به شدت در جامعه ایجاد نگرانی کرد. مجمع تشخیص مصلحت نظام، صاحبنظران اقتصادی، جناحها و دانشگاهیان معتقد بودند سیاستهای اقتصادی که اعمال میشود در آینده کشور را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.
دلیل این ادعا هم این بود که میگفتند از نظر اصل اقتصادی، اگر تولید ناخالص ملی در کشوری افزایش یابد، باعث افزایش قدرت پول ملی خواهد شد و اگر نقدینگی افزایش پیدا کند، کاهش ارزش پول ملی را به دنبال خواهد داشت. با این حال دولت آقای احمدی‌نژاد در آن سالها به شدت به دنبال افزایش نقدینگی در کشور بود.
دولتهای نهم و دهم به اشکال مختلف پول هزینه میکردند و به طور مرتب نقدینگی را افزایش میدادند و در کنار آن بحث واردات بیرویه و کالاهای غیرضروری و با کیفیت پایین را نیز در دستور کار خود قرار دادند. این دو حرکت یعنی افزایش نقدینگی و واردات بیرویه کالاهای مصرفی و بدون کیفیت زمینهای شد تا قدرت پول ملی کاهش یافت. به دنبال این روند در همان دولت ارزش پول ملی برابر دلار کاهش یافت و دلار از 800 تومان یک مرتبه به حدود 3500 تومان رسید و این نتیجه عملکرد غلط در اقتصاد بود.
علمای اقتصادی در آن شرایط تحلیلشان این بود که وقتی نقدینگی زیاد میشود باید جذب تولید شود، در غیر این صورت پولهای مازاد به طرف معاملات غیرتولیدی یا غیر مرتبط هدایت میشوند و بسته به شرایط به سمت دلار، سکه، مسکن و خودرو میروند و التهاب ایجاد میشود. یعنی کسی که پول دستش است به فکر این است که سودش را زیاد کند و چندان به فکر تولید و مردم نیست. بنابراین ریشه مشکلات فعلی را میتوان در گذشته و عملکردهای غیرکارشناسی یافت.
در مجمع تشخیص مصلحت نظام به اندازه کافی نسبت به این سیاستهای اقتصادی و افزایش نقدینگی هشدار داده شد که اکنون هم ثبت و ضبط است. اما نکتهای که در کنار این موضوع اتفاق افتاده این است که متاسفانه وقتی آقای روحانی دولت را در اختیار گرفتند، بهرغم اینکه در مجمع تشخیص خود یکی از مخالفین جدی افزایش نقدینگی و کاهش سرانه ناخالص ملی بودند ولی در دولت خود همان سیاست را دنبال کردند.
آقای روحانی نهتنها نقدینگی را کنترل نکرد، بلکه شاید بیشتر از احمدینژاد هم به سمت افزایش نقدینگی رفت. مشکلات اقتصادی که اکنون گریبانگیر دولت است، بیماری است که از نگاه علمای اقتصاد کاملا نتایج آن روشن بود و هشدارهای لازم را در این باره بیان کرده بودند.
حال این مشکلات اقتصادی دولت مقداری جنبه سیاسی هم پیدا کرده است. خروج آمریکا از برجام به اضافه مسائل داخلی اعم از رقابتهای جناحی موجب سوءاستفاده سیاسی برخی از افراد و گروهها شده است.
آقای روحانی اکنون با سه مسئله در دولت مواجه است: نکته اول بحث اقتصادی است که ریشه در گذشته دارد و دولت هم به آن دامن زده است. نکته دوم مسائل سیاسی است که به برجام و روابط بینالملل و مخالفان داخلی و رقابتهای انتخاباتی مربوط می‌شود. نکته سوم هم عامل روانی است که آمریکا، رسانهها و فضای مجازی هر روز مردم را با شانتاژها تحریک میکنند.
راهکار برونرفت از این بحرانها تنها متوجه دولت و قوه مجریه نیست، بحث نظام و کشور است. راهکاری که همیشه در بحرانهای کشور در مسائل گوناگون مانند جنگ و تحریم و غیره استفاده میشود این است که همه با هم با نظر واحد برای مبارزه و مقابله با این توطئهها و بحرانها حرکت کنیم و با این راهکار در همه قضایا هم موفق بودهایم. بنابراین اکنون هم برای گذر از بحران باید متحد بود.
لذا زمان تسویهحساب جناحی و تسویهحساب شخصی نیست. باید به فکر مصالح ملی و مشکلاتی که دامن کشور را گرفته باشیم. اگر همه با هم حرکت کنند، هم دشمن مایوس میشود و هم در داخل عدهای که سعی میکنند ساز مخالف سر دهند قانع میشوند و هم نتایج بهتری به وجود میآید.
عدهای تغییرات در دولت را راه حل برونرفت از این بحرانها میدانند؛ اما معتقدم مشکل اشخاص نیستند، البته اشخاص نقاط قوت و ضعف دارند و در جاهای مختلف ممکن است فردی موفق یا ناموفق عمل کند، منکر این مسائل نمیتوان شد. اما مسئله اصلی مشکل ساختاری و سیستمی است که باید با آن برخورد شود. بنابراین با توجه به این مسئله چندان تغییر تیم اقتصادی را در اولویت نمیدانم.

در مدیریت ثبات یک اصل مهم است و اگر ثبات وجود داشته باشد حتما برنامهها بهتر انجام میشود. اکنون در وزارتخانهها ثباتی برقرار است، اما اگر قرار باشد تغییراتی ایجاد شود به دنبال آن باید معاون و مدیر کل و مدیر استان هم تغییر کنند و تیم جدید بر سر کار آید و تا وقتی که این تیم بر اوضاع مسلط شود، زمان زیادی را از دست میدهیم و این مسئله خود بحرانآفرین است. بنابراین به لحاظ علم مدیریت توصیه به تغییر ندارم، چرا که ثبات در مدیریت بسیار تعینکننده و مهم است.

منبع: روزنامه سازندگی