پروانه مافی *
عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران و نماینده مجلس
هنگامی که آمارهای رسمی کشور را درخصوص بحث مشارکت اقتصادی زنان بررسی می‌کنیم، به گزارشاتی ازجمله وجود 20میلیون زن خانه‌دار که حدود یک‌چهارم از جمعیت کشور را در برمی‌گیرند و همچنین جمعیت 85درصدی غیرفعال زن، پی می‌بریم. با این اوصاف صورت‌مساله اصلی جامعه زنان روشن است و انجام پژوهش‌های علمی و میدانی در این ارتباط ضرورت ندارد. اهمیت پرداختن مکرر به بحث اشتغال زنان از این باب است که با وجود استمرار آمار فوق طی دهه‌های متعدد، صحبت از رشد پایدار و انتظار شکوفایی اقتصادی دور از واقعیت است. طبق گزارشات مرکز آمار ایران، بخش قابل‌توجهی از زنان در زمره افراد غیرفعال و خانه‌دار تعریف می‌شوند که یکی از دلایل اساسی و مهم آن، به تعریف و سوال ناصحیح آن مرکز از مفهوم بیکاری بازمی‌گردد، زیرا شاخص مهم تقسیم افراد جامعه به فعال و غیرفعال در هنگام سرشماری، پاسخ به این پرسش است که آیا در هفته اخیر در جست‌وجوی کار بوده‌اید؛ آنچه در این پرسش مشهود است، آن است که مکانیزم‌های اساسی و مهم اقتصادی و خواسته و اراده افراد جامعه مغفول مانده است. این درحالی است که باید علاقه و آمادگی شهروندان مورد رصد قرار می‌گرفت. به عبارت دیگر، به‌جای پرسش فوق، باید پرسشی با این مضمون که «اگر فرصت شغلی برایتان فراهم باشد، شما چه زمانی آمادگی رفتن به محل کار خود دارید؟» پرسیده و طبق آن وضعیت فعالیت یا عدم‌فعالیت پاسخ‌دهنده ثبت شود تا به آمار واقعی از غول بیکاری درکشور و میزان واقعی زنان بیکار و غیرفعال کشور منتج شود. هرچند با تعریف فعلی مرکز آمار کشور نیز بیکاری به یکی از اولویت‌ها و مسائل مهم کشور بدل شده است. از اواخر دهه هشتاد، با ورود کشور به رکود و سپس تنش‌زایی در سطح بین‌المللی و تشدید تحریم‌ها علیه‌ایران، رشد منفی اقتصادی آغاز شد و با وجود گذشت بیش از یک دهه، همچنان اثرات و پیامدهای وقایع آن سال‌ها برجای مانده و همین مساله بر وخامت بازار کار افزوده است. به‌منظور رفع بیکاری در دولت‌های فعلی و گذشته، سیاستگذاری‌های متعدد و طرح‌های گوناگونی همچون «خوداشتغالی»، «کاج»، «تکاپو» و... در دستور قرار گرفتند، اما واقعیت آن است که طرح‌های مذکور تاکنون نتوانسته‌اند التیامی بر درد بیکاری کشور باشند. هرچند دور از انصاف است اگر از تلاش‌های گسترده دولت و زمانبر بودن رفع این مساله غفلت کنیم. واقعیت اساسی آن است که درخصوص مساله اشتغال زنان، ما با سه اولویت مهم «اشتغال زنان خانه‌دار»، «اشتغال زنان سرپرست خانوار» و «اشتغال دختران فارغ‌التحصیل» مواجهیم. یکی از طرح‌های مهم در دستورکار دولت دوازدهم، اجرای طرح مشاغل خانگی است تا از این طریق بتواند موجبات کاهش بحران بیکاری زنان را فراهم آورد. این طرح در قیاس با طرح‌های سابق، از چند نقطه‌قوت برخوردار است. نخست آن است که اجرای طرح فوق را با هزینه بسیار نازل می‌توان راه‌اندازی کرد. دومین نکته مثبت آن میزان حداقلی هزینه سربار برای تولید هر واحد محصول در مشاغل خانگی است که اجرای صحیح آن می‌تواند زمینه بیشتری برای دو بخش مهم اشتغال بانوان، یعنی زنان سرپرست خانوار و زنان خانه‌دار ایجاد نماید. همچنین شمولیت عام طرح و عدم نیاز مشمولان به تحصیلات علمی و آکادمیک از دیگر نقاط قوت و مثبت آن محسوب می‌گردد. اما با وجود پتانسیل‌ها و نقاط قوت طرح مذکور، اجرای موفقیت‌آمیز و پایداری آن با چالش‌های اساسی روبه‌روست. یکی از مسائل مهم، فقدان دوره‌های آموزشی مناسب به‌منظور توانمندسازی و مهارت‌آموزی متقاضیان است، همچنین حمایت‌های مالی و ارائه تسهیلات برای این بخش از دیگر اقداماتی است که به‌منظور غلبه بر موانع پیش روی توفیق طرح به حساب می‌آید. البته مهم‌ترین مساله و مانع در اجرای صحیح الگوی مشاغل خانگی، تضمین فروش و بازار ارائه برای آن است. مجریان طرح باید علاوه بر تمرکز بر مراحل حمایت تا رسیدن به نقطه تولید، به مرحله نهایی و تکمیلی که فراهم‌سازی بازار فروش است، اهتمام داشته باشند و برای این منظور برنامه‌ریزی‌های اساسی برای تعریف بازار فروش در ارتباط با هر محصول و تدوین برنامه به‌منظور تولید محصولاتی متناسب با پتانسیل‌های هر منطقه از راهکار‌های عملیاتی محسوب می‌شود. بنابراین قبل از انجام، مهارت‌آموزی، تولید و عرضه محصول، موفقیت طرح نیازمند یک برنامه مدون برای کالاهای تولیدی و بازار اختصاصی برای فروش هر محصول است که در صورت غفلت از این نکته، دچارشدن طرح مشاغل خانگی به سرنوشت دیگر طرح‌های مشابه، چندان دور از ذهن نخواهد بود. منبع: روزنامه ارمان