احمد حاتمی یزد، مشاور امور بانکی دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور، مانع اصلی تاسیس بانک‌های آفشور در مناطق آزاد کشور را نبود اطمینان مراجع تصمیم‌گیرنده در ایجاد این قبیل بانک‌ها دانست. با اینکه تاسیس بانک‌های آفشور به تایید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است اما همچنان با مخالفت‌هایی روبرو است که ناشی از شناخت نداشتن نسبت به این بانک‌ها و نحوه فعالیت آنهاست.
- موانع آجرای آیین‌نامه بانکداری آفشور در مناطق آزاد چیست؟
- مانع اصلی درباره بانک‌های آفشور این است که دولت و مراجع تصمیم‌گیر اصلی مطمئین نیستند که بانک‌های آفشور می‌خواهند داشته باشند یا خیر. برخی نسبت به بانک آفشور سوءظن‌هایی دارند؛ معتقدند اگر نظارت بر عملکرد این بانک‌ها به اندازه بانک‌های داخلی نباشد مرکزی می‌شود برای پول شویی، برای انتقال وجوهی که تحت نظارت و تحقیق مقامات ایرانی نیست. برخی دیگر هم معتقدند در اینگونه بانک‌ها ضوباط بانکداری اسلامی رعایت نمی‌شود، چون فعالیت این بانک‌ها مطابق با ضوابط بانکداری بین‌المللی است.
با اینکه تاسیس بانک‌های آفشور به تایید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است اما همچنان با مخالفت‌هایی روبرو است که ناشی از نبود شناخت نسبت به این بانک‌ها و نحوه فعالیت آنهاست.
این تصور ممکن است حضور این بانک‌ها منجر به ایجاد مباحث سیاسی شود درست نیست، اصلا در بانکداری آفشور قدرت هنگفتی ایجاد نخواهد شد. دلیل این اعتراض‌ها آشنایی نداشتن با مقوله بانکداری آفشور است. اگر این شناخت وجود داشته باشد و اجازه دهند این بانک‌ها ولو تحت کنترل شدید شروع به کار کنند بعد از دریافت نتیجه مطلوب تعداد بیشتری از این بانک‌ها با حجم فعالیت بیشتر کار خود را آغاز کنند. آخرین‌بار این قانون در سال 93، در شورای پول و اعتبار تصویب شد، بر سر میزان حداقل سرمایه تجدیدنظر کردند بجای 10میلیون دلار، 25 میلیون یورو افزایش دادند، یعنی تقریبا سه برابر شد؛ باز کسانی آمدند مطرح کردند که این میزان سرمایه درست نیست و باید به 150میلیون یورو افزایش یابد، باز مورد اعتراض واقع شد. خیلی از کسانی که متقاضی تاسیس بانک آفشور بودند تقاضایشان پس گرفتند و کنار کشیدند در نتیجه باز شورای پول و اعتبار مبلغ 150میلیون یورو را کاهش داد به 100میلیون یورو، اما از نظر بانکداری این مبلغ منطقی نبود چراکه سرمایه یک بانک همیشه متناسب با ضوابط بانک مرکزی و ضوابط بانک های بین المللی باید باشد. اگر به بانک‌ها مثلا یک میلیارد دلار یا یک میلیارد یورو تسهیلات داده شود بانک مرکزی می گوید شما باید 100میلیون یورو سرمایه داشته باشید ولی روز اول که یک بانک یک میلیارد دلاری نیست، حداقل دو سال طول می‌کشد که فعالیت یک بانک برسد به حدی که به حجم یک میلیارد دلار دست یابد؛ بهتر بود از اول با 25میلیون یورو موافقت می‌کردند، این مبلغ می‌تواند بانک را تجهیز کند برای اینکه فعالیت‌هایش تا 250میلیون یورو یعنی 10برابر سرمایه کار کند وقتی که رسید به آن حد حالا بگوید که فراتر از این، طبق ضوابط موجود شما باید افزایش سرمایه دهید؛ حد و مورزی هم ندارد؛ هرچه فعالیتش رفت بالا، سرمایه اش هم به همان میزان افزایش یابد؛ اما در هیچ کشوری در دنیا حداقل سرمایه بانک آفشور بیشتر از 25میلیون یورو نیست؛ این رقم، رقم معمولی است که در بسیاری از کشورهای دنیا حد تعیین شده است.
در کشور ما تا وقتی که بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار در این امر تجدید نظر نکنند، بانک آفشور تاسیس نخواهد شد. این مسائل داخلی است، مسائل خارجی هم این است که کسی که بانک آفشور تاسیس می کند انتظار دارد که منابعش را از خارج بگیرد یا از داخل کشور به صورت ارزی؛ خارجی که در شرایطی که هنوز تحریم ها بطور کامل برداشته نشده، نمی‌آیند. بانک مرکزی باید برای جذب سرمایه گذار خارجی در این زمینه‌ها با سرمایه گذار خارجی مساعدت کند تا آنها تشویق شوند و بیایند؛ ولی در شرایط فعلی تصمیم عاقلانه‌ای نبوده، دلیلش هم این است که با معیارهای اقتصادی دنیا همخوانی نداشته است.
- برای اینکه بتوانیم این شناخت را افزایش دهیم چه باید کرد؟
- باید بانک آفشور کشورهای دیگر بازدید کنند. عمدتا کسانی که در شورای پول و اعتبار هستند آنها هم نمایندگان مجلس در میانشان است هم نمایندگان قوه قضاییه، هم بخش خصوصی و هم کارشناسان بانک مرکزی؛ خب یک فرصت باید به این دستگاه‌ها داده شود که با بانک آفشور در عمل روبرو شوند.
- آیا پیشنهادی هم دراین باره مطرح شده؟
- فکر نمی کنم تا بحال چنین پیشنهادی به آنها شده باشد؛ بنظر هنوز این اقدام در اولویت کارهایشان نیست.
- به نظر شما ایجاد بانک‌های خارجی در مناطق آزاد چه تاثیری می‌تواند در اقتصاد مناطق آزاد داشته باشد؟
- خیلی می‌تواند کمک کند. روابط بانک آفشور با بانک‌های خارجی قوی‌تر از بانک‌های ایرانی است و باریسک تامین قرض کمتر مواجه‌اند؛ مثلا سرمایه‌شان امروز یک میلیارد دلار بوده فردا یکدفعه به 500میلیون دلار رسیده، دلیل آن هم تغییر نرخ ارز است ولی درباره بانک آفشور این ریسک وجود ندارد یا حداقل کمتر است؛ بنابراین بانک‌های آفشور روابط بهتری با خارج خواهند داشت. منابع مالی که اینها بتوانند جذب کنند متناسب با بازگشت یا سودی است که از فعالیت‌های اقتصادی در مناطق آزاد حاصل می‌شود.
من معتقدم سرمایه‌گذاری در ایران بسیار سودآور است یا لااقل در کشورهایی که من بررسی کردم هیچ کشوری به اندازه ما، سرمایه گذاری سودآوری ندارد. علتی که ما این همه سودآوری داریم اما باز کسی نمی‌آیند این است که ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را بالا می‌دانند؛ مثلا بانک‌های ما شاید پنج برابر نرخ بهره بانکی‌های آلمانی را حاضرند به سپرده گذار بدهند ولی سپرده گذار یا حتی بانک‌های آلمانی نمی‌آیند اینجا سرمایه گذاری کنند چون مطمئین نیستند. در بانک‌های آفشور، مقررات، دست را بازگذاشته، یعنی هر مقدار ارز می توانی به این بانک بیاوری و هر وقت خواستی از حساب خارج کنی بدون آنکه از کسی مجوز بگیری.
اگر بانک نظارت کافی از نظر جلوگیری از سواستفاده و اشتباه‌ها و مدیریت حرفه‌ای داشته باشد، این اعتماد به خود بانک بر می‌گردد نه به کشور. تغییرات سیاست‌های عمده کشور در امور گمرک، مالیات، بورس، نرخ ارز، قوانین بانکداری اینها در بانک های آفشور اثر نمی‌گذارد؛ بنابراین بانک‌های آفشور محل مطمئینی هستند برای سپرده گذاری ارزی هم برای ایرانیان خارج از کشور و هم ایرانیان داخل کشور و هم برای سرمایه گذاران خارجی.
- نکته پایانی؟
- از ابتدای تاسیس مناطق آزاد، مدیریت مناطق آزاد، همیشه دنبال این بودند که معتبرترین تکنولوژی را به این مناطق بیاورند. این امر در شرایط کشور ما امکان پذیر نیست ما باید به هر کسی که حاضر شد در ایران سرمایه گذاری کند میدان دهیم؛ اگر بانک‌های درجه سه هم آمدند اینجا خواستند آفشور بانک تاسیس کنند اجازه دهیم، اگر این بانک های درجه سه موفق شوند طبعا بانک‌های درجه یک و دو هم می‌آیند. ما نباید محدودیت بگذاریم و به دنبال اینکه چون مثلا مناطق آزاد فلان کشور برندهای درجه اول دنیا را دارد پس ما هم همان را داشته باشیم این موضوع در حال حاضر انتظار بی جایی است.
منبع: شرق