غلامرضا پناه، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

اخیرا خبری خواندم که یک بالگرد قاچاق در یکی از فرودگاه‌های اطراف تهران پیدا شده است. این خبر در نوع خود، بسیار نادر بود. بالگرد قاچاق؟ عجیب نیست به نظر شما؟ در واقع شاید لازم باشد در ابتدا تعریفی از قاچاق داشته باشیم. در اولین تعریف قاچاق چیزی است که ورود آن به کشور یا معامله آن از طرف دولت ممنوع است. در علم اقتصاد به صورت مشخص به ورود و خروج کالا که مخفیانه از مرزهای کشور وارد یا خارج شود، قاچاق می‌گویند. اساسا در کشور ما و سایر کشورها، قاچاق پدیده‌ای انکار ناپذیر است. کسی نمی‌تواند تام و تمام جلوی آن را بگیرد. عموما نیز پشت این پدیده، موضوعی به نام رانت وجود دارد. کسانی که یکسری رانت‌های اطلاعاتی و قدرتی دارند، به راحتی می‌توانند از قاچاق استفاده کنند. قاچاقی که این روزها در برخی از کشورها به طور گسترده‌ای شکل می‌گیرد، قاچاقی نیست که خرد انجام شود بلکه قاچاق‌های کلانی است که حتما قدرت و ثروت‌های بسیار پشت پرده به آنها کمک می‌کنند تا برخی بتوانند چنین فرآیندهایی را به وجود آورند.

قاچاق محصول اقتصاد پنهان است. صادرات یا واردات کالاهای ممنوعه و انحصاری، مثل انسان، مواد مخدر، زنان و کودکان، سوخت، نفت، گازوئیل، بنزین، اعضای بدن، دارو، ارز، جنگ‌افزار، خاویار و ده‌ها مورد دیگر را می‌توان از مصادیق قاچاق نامید. قانونگذار در ایران اعمال دیگری از جمله مصادیق بزه را قاچاق دانسته که به عنوان مثال می‌توان به بند ۲ ماده ۱۲ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۱۳۸۴ اشاره کرد که در این قانون عمل نگهداری کالای قاچاق نیز جرم تلقی و مشمول مجازات‌های مربوط به قاچاق کالا است. همچنین در مواردی مقنن افعال دیگری همانند عرضه و فروش کالا بدون پرداخت مالیات مربوطه موضوع تبصره ماده ۱۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده یا حمل چوب یا ذغالی که برای مصارف روستایی جنگل‌نشینان یا دهکده‌های مجاور جنگل اختصاص داده شده به نقاط دیگر را قاچاق فرض کرده ‌است. بنابراین نتیجه می‌گیریم که قاچاق کالا صرفاً ناظر به ورود کالا از مرزهای جغرافیایی نیست.

پدیده‌ای مانند قاچاق که درگذر زمان می‌تواند به یک موضوع مهم و جدی و تاثیرگذار در فرآیند اقتصاد تبدیل شود، به طور طبیعی یک حمیت عمومی و کلی در جامعه را می‌طلبد که دستگاه‌های اجرایی و نظارتی متفق القول باید برای ریشه کن کردن این موضوع اقدام کنند. شاید به این هماهنگی، جدیت و عزم همگانی و مشترک کمتر پرداخته‌ایم. بخشی‌نگری یکی از مسائل مربوط به پدید آمدن قاچاق بوده است. گاهی دولت بخشی را جدی گرفته و گاهی دستگاه‌های نظارتی بخش دیگری را جدی‌تر قلمداد کرده‌اند بنابراین مبارزه با قاچاق و چنین فساد گسترده‌ای که می‌تواند در فرآیند اقتصادی تاثیرگذار باشد، مستلزم این است که تمامی مسئولان رده‌های مختلف نظارتی و اجرایی متناسب با مسئولیت و شرح وظایفی که دارند، همگام و هماهنگ به مقابله بپردازند تا بتوانند با این پدیده مبارزه کنند.

لذا یکی از دلایل عمده بیشتر شدن قاچاق، شاید نبود عزم جدی میان تمامی دستگاه‌های تاثیرگذار است که هیچگاه به صورت مشترک با یکدیگر برای هدفی واحد تلاش نکردند. نکته دوم این است که شاید ملاحظاتی در زمینه مبارزه با قاچاق وجود داشته که خود این ملاحظات تاثیرات خودش را از دست بدهد. سومین نکته این است که هیچگاه به طور جدی این پدیده را آسیب شناسی نکردیم و اگر در مواقعی هم به مباحثی درباره قاچاق رسیدگی شده است، برخوردی محکم صورت نگرفته است تا درس عبرتی باشد برای دیگران.

عمده‌ترین قاچاقی که تاثیر زیادی بر اقتصاد کشور دارد قاچاق کالاهای مختلف است که نقش منفی‌ای را در بازار ایفا می‌کند. طبیعتا دستگاه‌های اجرایی و قضایی باید با اقتدار بیشتری دربرابر فساد و قاچاق مبارزه کنند تا بتوانند جلوی رشد این پدیده را بگیرند.

در ماه‌های اخیر شاهد جلسات فشرده دست اندرکاران سه قوه کشور دررابطه با بحران‌های اقتصادی، ارز و فساد هستیم که حتما تاثیرگذار نیز خواهد بود. چنین جدیتی باید در تمام لایه‌های کشور رسوخ پیدا کند، تا با عزم و اراده‌ای جهادی به این پدیده شُوم پایان دهیم. مانند زمان جنگ تحمیلی که همه دستگاه‌ها با عزمی راسخ در جبهه جنگ حضور پیدا می‌کردند و با تمام قدرت دشمن را بیرون از خاک می‌فرستادند، امروز هم پدیده‌ای جدی به نام قاچاق وجود دارد که با شرایط سختی که در کشور هست، همگان مسئولند. بنابراین تمامی دستگاه‌ها باید احساس مسئولیت کنند. زیرا بحران فساد و قاچاق که این روزها دامنگیر تمام کشور است بدون اتحاد و جدیت، از بین رفتنی نیست. مسئولان و مدیران ارشد کشور باید بدانند که مبارزه با این پدیده بسیار خطرناک در شرایط اقتصادی موجود و برای اینکه بتوانند به دفع این نقیصه کمک کنند، بهتر است دغدغه‌ای واحد داشته باشند.

در نتیجه هرکسی باید با هرجایگاه و هر قدرتی در نظام و دولت با قاچاق برخورد کند تا عاملی شود برای جلوگیری از تلاش برخی افراد برای گام برداشتن در مسیر فساد. اگر با کسانی که برای فعالیت در قاچاق شناسایی می‌شوند و مردم را به وحشت می‌اندازند برخوردی قانونی و جدی صورت بگیرد می‌تواند عامل بازدارنده قوی‌ای باشد.

منبع: روزنامه سازندگی