فرزانه ترکان، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران
در بحث وقوع بحران‌های طبیعی باید این نکته را در نظر داشت که حوادث برآمده از بلایای طبیعی قطعا قابل پیشگیری نیست و نمی‌توان از وقوع آنها جلوگیری کرد. اما آنچه که باید نسبت به آن همواره هوشیار بود و برای آن برنامه‌ریزی درست انجام داد، پیشگیری از وقوع آسیب‌های ناشی از حوادث بلایای طبیعی است. لذا برنامه‌ها، پروتکل‌ها و استانداردهای بین‌المللی را باید مدنظر قرار داد تا براساس آنها بتوانیم برنامه‌های اجرایی و پیشگیرانه‌مان را در سطوح مختلف اعم از اجتماعی، فنی،مهندسی و بهداشتی،درمانی عملی کنیم.
در حادثه سیل ایران، تمامی نیروهای امدادی هلال‌احمر، کمیته امام، نیروهای ارتش و سپاه و همه داوطلبان، تلاش کردند تا بیشترین کمک را به مردم انجام دهند اما اگر جای انتقادی باقی می‌ماند مربوط به این است که ما باید بتوانیم برای بحران‌ها و حوادث احتمالی آینده کشور برنامه‌ریزی جدی و ساختاری مدون داشته باشیم. ذکر چند نکته در این خصوص خالی از لطف نیست.
1 بررسی کارشناسانه تمام طرح‌هایی که برای ایجاد ساختارهای ساختمانی و زیربنایی وجود دارند. آیا واقعا باید اجازه ساخت راه‌آهن، جاده و ساختمان را بدون در نظر گرفتن ضرورت‌های محیط زیستی بدهیم؟ آیا نهادی در قوه مقننه وجود دارد که بگوید هر طرح عمرانی باید با مجوز محیط زیست انجام شود و اگر مجوز را دریافت نکند اجازه شروع کار به آن داده نشود. یا حتی اگر مجوز هم صادر شد طی مراحل مطمئن ذره ذره آسیب دیدن محیط زیست را مورد بررسی قرار دهند تا از پیشگیری از صدمات آن اطمینان حاصل شود. مثال این مورد ایجاد راه‌آب‌ها و زیرساخت‌هایی است که مانع از ایجاد آسیب به مناطق می‌شوند.
چنین نظارت‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی وظیفه قوه مقننه است و باید این قبیل طرح‌ها را به‌طور جدی به روند قانونگذاری وارد کنند. مجلس باید تلاش کند تا برای پیشگیری بحران‌های طبیعی بعدی طرح‌ها و اصول درستی را به صورت قانون مصوب کند.
2 در سیستم اجرایی کشور نیز نهادی برای مقابله با بحران باید به‌طور جدی دایر شود. این سیستم می‌تواند به صورت یک وزارتخانه یا نهاد بالادستی فعالیت کند تا تمام وزارتخانه‌ها را پوشش دهد. کار ستاد مقابله با بحران نباید در زمان وقوع بحران شروع شود بلکه باید در زمان غیر از بحران بیشترین فعالیت را انجام دهد؛ یعنی بتواند پروتکل‌ها و استانداردها را طوری تنظیم کند که با آموزش‌ها درست به زیر‌مجموعه‌اش، هنگام بحران دیگر نیازی نباشد وزیر مربوطه در منطقه بحرانی حاضر شود و مدیریت بحران کند. مدیری موفق است که پشت میز ریاستش پروتکل‌ها را به‌نحوی پیش‌بینی کرده باشد که مدیر اجرایی او در استانی که درگیر حادثه شده است بتواند به تنهایی مدیریت کند در این صورت قبلا تمام برنامه‌ریزی‌ها و آموزش‌ها به مدیر مربوطه داده شده است و دست مدیر برای مدیریت بحران آن منطقه بازتر است. ایران به دلیل اینکه جزو کشورهایی محسوب می‌شود که احتمال وقوع بحران طبیعی در آن زیاد است لذا حتما احتیاج داریم که هم نهاد قانونگذاری برنامه مناسب را در این زمینه انجام دهد و هم نهادهای اجرایی بتوانند پیش‌بینی‌های ستادی لازم را در این‌باره انجام بدهند.
3 در بحث روابط عمومی و اطلاع‌رسانی، درست است که فضای مجازی کمک شایانی به در جریان قرار گرفتن مردم از اخبار انجام می‌کند اما متاسفانه همین فضا گاهی مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. گاه افرادی مغرض تلاش می‌کنند با استفاده از فضای مجازی، اعتماد مردم به دولت را کاهش بدهند و با سیاه‌نمایی‌های افراطی، خدمات سیستم‌های امدادی را درست جلوه ندهند.
بنابراین در این زمینه باید هوشیاری جدی وجود داشته باشد. این درست است که ما منتقد بسیاری از مدیریت‌های ضعیف هستیم و اعتقاد داریم که باید افراد توانمندی در راس کار باشند و این مسائل را به صورت علمی و آکادمیک بشناسند اما از طرفی هم نباید زحمات کسانی را که در مناطق بحران‌زده حضور دارند نادیده گرفت و تماما علیه‌شان بمباران تبلیغاتی انجام داد.
4 ضعف در بهداشت و درمان این است که تاکنون هلال احمر که خط اول مواجهه با آسیب‌های اینچنینی است نتوانسته در امر پروتکل‌ها و برنامه‌های بین‌المللی که باید در کشور بومی‌سازی شود، قوی عمل کند. بنابراین احتیاج است تا ساختار عملی بازنگری شود و کمیته‌هایی تشکیل شود تا پروتکل‌ها و استانداردهایی که در امدادرسانی خواست کشور خودمان است را تدوین کنند.
امدادرسانی در بحث بهداشت و درمان بسیار حائز اهمیت است. در بسیاری از موارد در سوانح طبیعی آنقدر شدید نیست اما پس از آن و با نحوه انتقال ناصحیح باعث عارضه نخاعی در آنها می‌شود. یا نحوه انتقال ناصحیح و نبود تیم پزشکی به موقع و درمان درست و عدم رعایت پروتکل‌های بین‌المللی باعث می‌شود که فردی با آسیب‌دیدگی جزئی دچار آسیب کلی شود و شاید حتی جانش را هم از دست بدهد. تمام این حوادث ناشی از نبود استاندارد است که باید برای آن فکر و کاری بسیار جدی انجام شود.
لذا برای جلوگیری از بیماری‌های عفونی ناشی از آب آلوده پس از وقوع سیل و بیماری‌های واگیرداری که در چنین شرایط بحرانی به‌وجود می‌آید باید برنامه و پروتکل‌های مدونی را مبتنی بر استانداردهای جهانی تدوین کنند. خوشبختانه در بحران اخیر کشور، وزارت بهداشت و درمان ابتدای حادثه تیم‌های بهداشتی و درمانی را در مناطق آسیب‌دیده مستقر کرد که تاکنون نیز گزارشی از بیماری‌های واگیردار نداشته‌ایم.
هرچند هنوز برای قضاوت زود است زیرا بسیاری از بیماری‌های اینچنینی را ماه‌های پس از بحران شاهد هستیم. استفاده از آب آلوده یا غذاهای آلوده که به مناطق بحرانی فرستاده می‌شود امکان بروز بیماری‌های عفونی و گوارشی را همراه خواهد داشت که با استمرار تیم‌های درمانی و بهداشتی وزارت بهداشت امیدوار هستیم شاهد بروز چنین امراضی نباشیم. البته اکنون در وضعیت فصلی مناسبی به سر می‌بریم زیرا در مناطق گرمسیر و فصل گرم، وقوع بیماری‌ها عفونی و گوارشی بیشتر است. ضمن اینکه در فصل زمستان و سرما هم بیماری‌های تنفسی و عفونت‌های جدی ریوی را شاهد بودیم اما امروز در شرایط بینابینی به سر می‌بریم و بیشتر باید مراقب استفاده از غذا و آب سالم باشیم. اگر مردم در مناطق سرد هستند باید وسایل گرمایشی را برای پیشگیری از بیماری تنفسی تعبیه کنند زیرا امکان دارد شیوع ویروس و انتقال آن به افراد مختلف عواقب نامناسبی را به وجود آورد.
به هرحال نباید فراموش کنیم که ایران کشور ما است و بحران مربوط به همه ما. ما به اتحاد و همبستگی جدی برای حل مشکلات نیاز داریم. اینکه برخی گمان می‌کنند که با تبلیغات سو و ایجاد شکاف بیشتر بین مردم و مسئولان می‌توانند اهداف‌شان را پیش ببرند سخت در اشتباهند. اطمینان دارم که اگر همت عالی و همبستگی جدی میان مردم وجود داشته باشد، برای حل مشکلات به کمک دولت خواهند آمد و دولت نیز با استفاده از نیروها و مدیران کارآمدتر می‌تواند در آینده از آسیب‌های احتمالی کشور پیشگیری بیشتری کند.
منبع: روزنامه سازندگی