پروانه مافی
نماینده مجلس و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران

آذر ماه سال گذشته بود که معاون علمی و فناوری رئیس جمهور از وجود گردش مالی 6.6 میلیارد دلاری در 2800 شرکت دانش بنیان داخلی خبر داد و با اشاره به گزارش سازمان ملل در خصوص اقتصاد ایران، از شگفت زدگیِ این نهاد بین المللی به واسطه‌ی جایگزینی اقتصاد دانش بنیان به جای اقتصاد نفتی در ایران خبر داد.آذر ماه سال گذشته بود که معاون علمی و فناوری رئیس جمهور از وجود گردش مالی 6.6 میلیارد دلاری در 2800 شرکت دانش بنیان داخلی خبر داد و با اشاره به گزارش سازمان ملل در خصوص اقتصاد ایران، از شگفت زدگیِ این نهاد بین المللی به واسطه‌ی جایگزینی اقتصاد دانش بنیان به جای اقتصاد نفتی در ایران خبر داد.

هر چند مطابق با قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، این شرکت ها از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت پانزده سال معافند و می توانند از تسهیلات کم بهره یا بدون بهره برای تأمین نیازها و هزینه های خود استفاده کنند، اما در این میان بخشی از شرکت های دانش بنیان که عمدتاً نیز در حوزه‌ی فناوری اطلاعات مشغول به فعالیتند، به جهت ایجاد تغییر و تحولات اجتماعیِ بعضاً بزرگ مقیاس به واسطه‌ی فعالیت خود، با مشکلات و سدهایی بر سر راه مواجه می شوند که مانع توسعه‌ی فعالیت آن ها شده است. از بارزترین نمونه های این مسئله، فعالیتِ دو شرکت دانش بنیان در حوزه‌ی فناوری اطلاعات با ارائه‌ی خدمات حمل و نقل درون شهریِ در محدوده شهر تهران بوده است. در سال گذشته مخالفت با فعالیت این شرکت ها به جایی رسید که برخی اصناف و تشکل ها با تجمع اعتراضی مقابل مجلس، خواستار جلوگیری از فعالیت آن ها شده که این اتفاق در نوع خود بی سابقه بود. در این نوشتار و به بهانه‌ی گسترش روز افزونِ فعالیت شرکت های دانش بنیان سعی شده تا به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که چرا باید از فعالیت اینگونه شرکت ها حمایت کرد؟
دلیل اول، رجوع به رأی اکثریت؛ آنچه که می تواند به طور فراگیر و قابل پذیرش معیارِ قضاوت قرار گیرد، رجوع به نظر مردم است. استقبال گسترده ی مردم از خدماتِ شرکت های دانش بنیان به ویژه در حوزه ی فناوری اطلاعات، گواهی بر رضایت آنان در استفاده از چنین خدماتی است. از این رو و در جهت عمل به خواست مردم، باید از فعالیت چنین شرکت هایی حمایت کرد. دلیل دوم، کمک به نهادینه شدنِ رقابت؛ استقبال از ورود ایده های جدید و به کارگیری آن ها در هر عرصه ای، موجبات رشد، بالندگی و پیشرفت را فراهم می کند و در مقابل، اِعمال نگاه های انحصار گرایانه باعث می شود تا هم مردم و هم دستگاه حاکمیت در دراز مدت با چالش های اساسی مواجه شوند، که نمونه ی کاربستِ این نوع نگاه در صنعت خودرو سازیِ کشور هویداست. دلیل سوم، کمک به استفاده از خلاقیت؛ واقع امر آن است که هزینه‌ی فرصت استفاده از خلاقیت در کشور ما بسیار بالا رفته. فرد یا افرادی که بخواهند از خلاقیت خود استفاده کرده و نوآوری کنند، با چنان مصائب و مشکلاتِ مستقیم و غیر مستقیمی بر سر راه خود مواجه می شوند که ترجیح داده عطای آن را به لقایش ببخشند و فراگیر شدنِ این موضوع در کشور جای نگرانی دارد. کشوری که خلاقیت در آن خواسته یا نا خواسته سرکوب شود، آرام آرام به مفت خوارگی، مزد بدون تلاش، دور زدن قوانین و نهایتاً اضمحلال اخلاق دچار خواهد شد. حمایت از این گونه شرکت ها، حمایت از خلاقیت و انتشار آن در جامعه است. دلیل چهارم، کمک به نهادینه شدنِ رابطه‌ی حق و تکلیف؛ یکی از مسائل ساختاری کشور ما، عدم پذیرش رابطه ی دو سویه ی حق و تکلیف در مناسبات اجتماعی است. آنکه خدمتی ارائه می دهد و آنکه خدمتی دریافت می کند، هر دو نسبت به یکدیگر دارای حقوق و تکالیف مشخصی هستند اما بازتاب آن در عمل خصوصاً در مناسبات حوزه‌ی بازار کمتر مشهود است. یکی از دلایل استقبال از خدمات فناوری های نوین، تعبیه ی سیستم نظارت و ارزیابی در آن هاست. این سیستم های امکان ارزیابی کنشگران خود را فراهم کرده اند و با نمایش نتیاج ارزیابی کنشگران از یکدیگر موجب می شوند تا افراد نسبت اثرگذاریِ انجام تکالیف و متعاقباً تأمین واقعیِ حقوق خود باور پیدا کنند. دلیل پنجم، کمک به بهبود وضعیت اشتغال؛ حمایت از چنین کسب و کارهایی در 2 سطح باعثِ بهبود وضعیت اشتغال می شود. نخست در سطح کمّی که با جذب حداکثری نیروهای کار در هر حوزه، ظرفیت بالقوه ی توانِ کاری در هر حوزه را به طور حداکثری بالفعل می کند. دوم در سطح کیفی، که ظرفیت درآمدزاییِ افراد شاغل را با میزان فعالیت و عملکرد آن ها متناسب خواهد کرد بدین گونه که درآمد سقف مشخصی ندارد و کار بیشتر و با کیفیت تر، با درآمد بیشتری نیز همراه خواهد بود. آنچه که امروزه در باب مخالفت با فعالیت این شرکت ها مطرح است را می توان به عنوان چالش توزیعیِ ناشی از انقلاب دانایی در قرن 21 قلمداد کرد. ظهرو فناوری های جدید و کاربست آن ها در زندگی روزمره ی مردم باعث شده تا بازدهِ فعالیت ها خصلت نمایی پیدا کند. از این رو سود سرشار و گردش مالی عظیم حاصل از این فعالیت ها با چالش توزیع مواجه می شود که در نظریات توسعه عمدتاً با برخی اعتراضات کوتاه مدتِ اجتماعی پیوند خورده اما آنچه که روشن است، مطلوبیت فعالیت این شرکت ها در دراز مدت است که جامعه را به سمت توسعه ی پایدار خواهد داد، مشروط بر آنکه به طور شایسته از فعالیت آن ها حمایت شود.

منبع: خبرآنلاین