محسن هاشمی رفسنجانی ، رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران و شورای شهر تهران

ژاپن کشوری مهم در شرق آسیاست که بصورت تاریخی به ایران توجه دارد، در دهه شصت نیز تعاملات دیپلماتیک با ژاپن بارها انجام شد که اوج آن در سفر تاریخی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به ژاپن در تیرماه سال 1364، انجام شد که این فرصت نیز نصیب من که در حال اتمام تحصیلات خود در مقطع کارشناسی ارشد بودم، شد که ایشان را در سفر همراهی کنم و علاوه بر بازدید از صنایع و پیشرفت‌های ژاپن، در دیداری کم‌نظیر و خصوصی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان یک مقام خارجی با امپراتور ژاپن حضور داشته باشم که شرح آن دیدار فرصتی دیگر می‌طلبد.پس از بازگشت هیئت ایرانی از ژاپن و تمایل دولت ژاپن به کاهش تنش در منطقه، از سوی دولت ژاپن رایزنی‌هایی میان توکیو و واشنگتن انجام شده بود و فرستاده ویژه‌ای از سوی نخست‌وزیر ژاپن به تهران آمد تا مسایل میان ایران و آمریکا را با میانجیگری ژاپن حل و فصل کند.این مقطع زمانی است که دولت آمریکا به‌شدت درگیر موضوع گروگان‌های آمریکایی در لبنان است و همزمان از چندکانال در حال رایزنی برای آزادی گروگان‌هاست، در این مقطع موضوع مشکل کشور در فروش نفت نیز تاثیرجدی در وضعیت اقتصادی و تامین نیازهای جنگ گذاشته است.نقش آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در این دوره به‌عنوان فرمانده جنگ و رئیس مجلس شورای اسلامی در دیپلماسی کشور تاثیرگذار بوده و وزارت خارجه از ایشان درخواست می‌کند تا با فرستاده ویژه نخست وزیر ژاپن ملاقات کند.آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات خود در روز 16 مرداد سال 1364 این موضوع را ذکر کرده‌اند: «تا ساعت هشت صبح در منزل کار کردم و مقداری از نوار مصاحبه با مجله جوانان [امروز] را پر نمودم. سپس به مجلس رفتم. دو نفر از مسئولان سپاه در لبنان آمدند. راجع به گروگان‌های آمریکایی در لبنان با آنها صحبت کردم. آنها اطلاعی از گروگان‏گیرها ندارند اما حدس‌هایی زده می‏شود. گفتم از مسئله گروگانگیری در جهت خراب کردن چهره لبنان و نیروهای انقلابی استفاده می‏شود و وسعت امکانات تبلیغاتی امپریالیسم خبری، مجالی برای انقلابیون برای دفاع از خود نمی‏دهد. گرچه کمک کردن به استکبار هم هزینه دارد ولی باید فکری کرد که این حربه از آنها گرفته شود.آقای [محمد]غرضی وزیر نفت آمد و در مورد مقدار فروش نفت و تأکید امام و ماها بر ضرورت فروش بیشتر نگران بود و استمداد می‏کرد. گفتم راهی نیست جز اینکه یا خودش بفروشد و یا اینکه با آمدن نماینده آقای [میرحسین موسوی]نخست‏وزیر برای فروش بیشتر در وزارت [نفت] موافقت کند؛ مهلتی خواست که خودش تلاش بیشتر نماید.

 آقای [حسین]کاظم‏پور اردبیلی [معاون وزیر امور خارجه] برای دادن تذکراتی قبل از ملاقات با نماینده ویژه نخست‏وزیر ژاپن آمد. آقای یوشی هیرو ناکامایاها فرستاده ویژه نخست‏وزیر ژاپن با نامه‏ای از ایشان برای ملاقات سرّی آمد. مطلب عمده‏اش درخواست کمک ما برای آزادی گروگان‌های آمریکایی از لبنان بود. گفتم اولاً نمی‏دانیم که آیا واقعاً گروگانی هست یا خیر؟ و ثانیاً اگر باشد، نمی‏دانیم که صحنه‌سازی از خود آمریکا یا اسرائیل برای ایجاد بهانه دخالت در کشورهای منطقه نباشد، ثالثاً نمی‏دانیم آمریکا خواستار آزادی آنها هست یا خیر؟ عمل نکردن آمریکا به وعده قبلی در مورد آزادی زندانی‌های لبنانی از اسرائیل، در مقابل حل مشکل هواپیمای ربوده شده آمریکایی تی.دبلیو. اِ که با همکاری ما و سوریه حل شد، دلیل اهداف ماجراجویانه آمریکا است. اگر آمریکا حسن نیت دارد به وعده قبلی عمل کند تا ما بتوانیم در این مسئله جدید اقدام نمائیم. او مایل بود از طرف من برای آمریکایی‏ها پیغامی ببرد. نپذیرفتم و گفتم من با ژاپنی‏ها حرف می‏زنم. عصر هیئت رئیسه جلسه داشت و شب به همراه مسئولان قوا مهمان آقای موسوی اردبیلی [رئیس قوه قضائیه] بودیم. جلسات ما به خاطر بعضی اختلاف‌نظرها کم بار است. درباره جنگ، اسلحه، زندانی‏ها، اردوگاه بازسازی، خانم‌های متهتک و... صحبت کردیم. برای خواب به مجلس رفتم.»

کتاب امید ودلواپسی خاطرات سال 1364 آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، منتشر شده در سال 1387

اکنون و پس از حدود 34 سال، به تعبیری تاریخ در حال تکرار شدن است، مجددا تنش میان ایران و آمریکا به اوج رسیده و آمریکا به‌دنبال رایزنی با ایران از طریق دولت ژاپن است، این‌بار نخست‌وزیر ژاپن که فرزند وزیرخارجه وقت ژاپن در دهه شصت است خود برای رایزنی و میانجیگری و ارسال پیام واشنگتن به تهران، می‌آید و با آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر جمهوری اسلامی دیدار می‌کند، پاسخ ایشان با پاسخ آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی مشابهت دارد و این نشان می‌دهد که موضوع اصولی جمهوری اسلامی در سیاست خارجی تغییر نمی‌کند، ایران همانقدر که به منافع ملی دیپلماسی بها می‌دهد، بر اصول خود مبتنی بر حفظ استقلال و عزت پافشاری می‌کند، و به همین درجه نیز مرزبندی روشن میان سیاست‌های جمهوری اسلامی و جریان تندرو و افراطی که به‌دنبال تنش‌زایی و التهاب در منطقه می‌باشد، وجود دارد.

منبع: روزنامه سازندگی