ناهید تاج الدین، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران و نماینده مجلس

پس از اصلاحات ارضی و شتاب گرفتن توسعه صنعتی در ایران، وضعیت توسعه روزبه‏‌روز ناپایدار‌تر شد، رشد شتابان صنایع و نیز رشد بی‌‏رویه شهرنشینی سرانجام در دهه‏‌های اخیر به افزایش مخاطره‌انگیز حاشیه‌نشینی، آلودگی هوا و تهدید منابع آبی رسید. نتایج منتشر شده از سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ نشان می‌‏دهد از کل جمعیت بیش از ۷۹ میلیون نفری تنها نزدیک ۲۰ میلیون در روستاها ساکن هستند، یعنی بیش از 75 درصد جمعیت ایران در شهرها ساکن هستند که از این میزان نزدیک 50 درصدشان در کلان‌شهر‏ها سکنی گزیده‏‌اند. از دیگر سو آماری دیگر حاکی است 1۹ میلیون نفر از ایرانی‌‏ها در «سه هزار» منطقه حاشیه‏‌نشین سکونت دارند یعنی به همان میزان جمعیت روستانشین ما در ایران حاشیه‌نشین داریم. از سوی دیگر ما شاهد مرگ سالانه 13 هزار نفر بر اثر آلودگی هوا در ایران هستیم و مثلا در شهری مثل تهران هزینه اقتصادی آلودگی هوای تهران بین ۱۲ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌‏شود و می‏‌توان گفت تهران معادل بودجه شهرداری هزینه اقتصادی آلودگی هوا را می‌‏دهد.

این مشاهدات را وقتی کنار یکدیگر می‌‏گذاریم به یک ضرورت انکار‌ناپذیر می‌‏رسیم و آن نوعی پارادایم شیفت و تغییر الگوی توسعه است. وقتی که توسعه صنعتی شتابان ایران در دهه‌‏های گذشته منجر به افزایش حاشیه‌نشینی، آلودگی هوا و آسیب‌های عدیده دیگر شده است؛ به نظر می‏‌رسد توسعه فراصنعتی یگانه راه حل رسیدن به توسعه پایدار است و دقیقا تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در همین بستر معنا می‌‏یابد.

برای توسعه فراصنعتی باید دو اقتصاد یعنی اقتصاد گردشگری و اقتصاد فرهنگ و هنر فعال شود و کارویژه اصلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دقیقا همین فعال‌سازی است.

به نظر من ما نباید تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را امری روزمره ببینیم و صرفا آن را به لحاظ بروکراتیک تحلیل کنیم و نگاهی اداری به آن داشته باشیم بلکه به لحاظ معرفتی تشکیل این وزارت‌خانه را باید به‌عنوان نوعی پارادایم شیفت و تغییر الگوی توسعه در ایران به سمت توسعه فراصنعتی ارزیابی کنیم و این بسیار مهم است.

کارویژه اصلی این وزارت‌خانه نیز باید فعال‌سازی دو اقتصاد گردشگری و فرهنگ و هنر باشد، دو اقتصادی که هر یک آنقدر ظرفیت دارد که بتوان شالوده توسعه فراصنعتی را بر آن بنا کرد.

جالب است امروز در آلمان که یکی از صنعتی‌ترین کشورهای دنیاست شاهد درآمد 66 میلیارد یورویی اقتصاد فرهنگی هستیم در‏حالی‏که درآمد صنعت خودرو 55 میلیارد یورو است. یا امروز شاهد درآمد 65 میلیارد دلاری گردشگری در ترکیه هستیم و گفته می‌‎‏شود صنعت گردشگری ترکیه چهارمین قطب بزرگ اقتصاد دنیاست و این صنعت از 185 بخش اقتصادی دیگر حمایت می‌‏کند.

مجموعه این مشاهدات به ما می‌‏گوید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید برنامه ویژه‏‌ای برای فعال‌سازی اقتصاد فرهنگ و هنر و نیز اقتصاد گردشگری به‌عنوان دو ظرفیت مغفول اقتصادی داشته باشد. این وزارت‌خانه باید خود را راهبر و رهبر جریان توسعه فراصنعتی بداند و نقش پیشران را در توسعه فراصنعتی ایفا کند.

تا امروز از توریسم پررنگ‌ترین تصویر ما در ایران توریسم تاریخی بوده در‏حالی‏که امروز کشورهای دنیا حتی از قبل توریسم سیاه نیز درآمد‌زایی می‏‌کنند. ده‌ها زمینه توریسم در ایران مغفول مانده است مثل توریسم تندرستی (توریسم سلامت)، توریسم ورزشی، توریسم کشاورزی، توریستم زیست محیطی، توریسم آموزشی، توریسم دائمی، توریسم فرهنگی، توریسم ویرانه‌‏ها یا توریسم سیاه، توریسم حادثه جو، توریسم افیونی، توریسم سخت و توریسم نیاشناسی که وزارتی که به این منظور تشکیل می‌‏شود باید بتواند بسترهای فعال‌سازی انواع توریسم را فراهم آورد. همچنین این وزارت‌خانه باید بتواند برای ساماندهی گردشگری داخلی نیز فعالیت مناسب انجام دهد؛ طرفه آنکه با تصویب دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته در مجلس در آینده اگر نتوانیم گردشگری داخلی را سامان دهیم، ظرفیت‌‏های اقتصادی گردشگری داخلی را به هدر داده‌ایم.  در خصوص صنایع دستی نیز این وزارت‌خانه باید بتواند با شناسایی بازارهای هدف و همکاری با معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه زمینه افزایش صادرات ایران را فراهم کند، قطعا احیای وزارت بازرگانی نیز در این زمینه کمک خواهد کرد.

منبع: روزنامه سازندگی