افضل موسوی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران
اخیرا زمزمه‌هایی از تسری نظارت شورای نگهبان بر رفتار نمایندگان در طول دوره نمایندگی به گوش می‌رسد. حتی ظاهرا طرحی در کمیسیون شوراهای مجلس در دست بررسی است که ترکیب هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان را تغییر داده و نهادهایی بیرون از مجلس از جمله شورای نگهبان و قوه قضاییه را وارد فرآینده نظارت بر رفتار نمایندگان در طول دوره نمایندگی می‌کند.
متاسفانه همواره تضعیف مجلس به دست خود نمایندگان انجام شده است. اگر نمایندگان خودشان قانونی وضع کنند که شورای نگهبان یا هر نهاد دیگری را مکلف کنند که بر آنها نظارت کند این طبیعی است که انجام یم شود چون خود نمایندگان می‌خواهند اما در غیر این صورت امکان چنین تغییر رویه‌ای وجود ندارد. متاسفانه چنین طرح‌هایی بیشتر از آنکه باعث ترقی در شرایط موجود و بهبود عملرد نمایندگان شود باعث می‌شود نمایندگان دائما از ترس نظارت وظایف خودشان را انجام ندهند.
کسی که نماینده می‌شود باید مصونیت سیاسی داشته باشد تا هرطور که صلاح می‌داند اظهار نظر کند. هر کسی تحت هر عنوانی چه خود نمایندگان و چه شخص حقوقی و حقیقی دیگر بخواهد اختیارات نمایندگان و حق اظهار نظر نمایندگان را محدود کند خلاف قانون اساسی عمل کرده و باعث ناکارآمد شدن مجلس خواهد شد.
این طبیعی است که اگر فسادی از نماینده‌ای در دوره نمایندگی‌اش کشف شد او دیگر نباید برای دوره بعد تایید شود اما محدود کردن حق اظهار نظر نمایندگان و یا ایاد فرآیندی برای نظارت بر رفتار نمایندگان در خارج از مجلس در طول دوره نمایندگی درست نیست.
واقعیت این است که برخی نمایندگان مجلس یازدهم مجلس را مجلس کارامد و در راس امور نمی‌خواهند بلکه مجلس را نوعی زینت المجالس می‌دانند. طبیعی است که با پی گرفتن چنین طرح‌هایی ما به جای انکه مجلس قدرتمندی داشته باشیم یک مجلس ضعیف و صوری خواهیم داشت.
مجلس باید اختیارات تام داشته باشد و بتواند هر تصمیمی بگیرد. نماینده باید بتواند آزادانه هر اظهار نظری له یا علیه لوایح و برخی تصمیم‌گیری‌های دولت و یا شخصیت‌ها و جایگاه‌های حقوقی که دارای قدرت هستند داشته باشد. اگر ارگانی هر چند قدرتمند تصمیمی بگیرد که نماینده‌ای آن را به صلاح کشور نمی‌داند او باید بتواند اعتراض کند. چه کسانی که طرفدار آن جایگاه حقوقی هستند خوششان بیاید و چه نیاید نماینده باید در اظهارات و رفتار نمایندگی‌اش مصونیت داشته باشد. هیچ نماینده‌ای نباید به این دلیل رد صلاحیت یا مورد تبعیض قرار بگیرد.
به هر حال در مجلس هشتم هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان بر اساس سخنان رهبری شکل گرفت تا مجلس خودش بر نمایندگان نظارت داشته باشد. البته منظور رهبری ایجاد سازوکاری برای پرهیز نمایندگان از مفاسد مالی و امثال آن بود که ارتباطی با وظایف نمایندگی نداشتند. حالا برخی معتقدند این هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان کارآمد نیست و ضعیف عمل می‌کند. اما باید یادآور شد که قدرت مجلس در دست نمایندگان است و اگر بخشی از مجلس ضعیف عمل می‌کند این به خود نمایندگان مربوط است. آنها می‌توانند کاری کنند که این هیئت تقویت شود. اما وقتی نمایندگان از قدرتی که در دست خودشان است نمی‌توانند استفاده کنند و در اعمال آن عاجز هستند آن وقت انتظار دارند دیگری به آنها قدرت بدهد؟! این مانند رفتار برخی سیاستمداران است که منتظر هستند تا یک قدرت خارجی به آنها قدرت ببخشد و حکومت آنها را حفظ کند. در حالی که مجلس قدرت برخورد با نماینده متخلف در طول دوره نمایندگی را دارد.این کار از گذشته هم مرسوم بوده است و در یکی از دوره‌های مجلس یک نماینده با رای دیگر نمایندگان از مجلس اخراج شد. بنابراین مجلس چنین توان و اختیاری دارد. اما قانون اساسی چنین اجازه‌ای به شورای نگهبان و هیچ نهاد دیگری نمی‌دهد که کسی را که نماینده است از نمایندگی ساقط کنند. اگر می‌توانستند چنین کار یانجام دهند کسانی را که به وضوح مرتکب تخلف در دوره نمایندگی شده بودند به شکلی که هم هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان آن را تایید کرده و هم دادگاه علیه آنها حکم داده بود را از نمایندگی ساقط می‌کردند. اما قوه قضاییه هم منتظر ماند تا بعد از اتمام دوره نمایندگی فرد متخلف را بازداشت کند.
به هر حال همه چیز به رای نمایندگان بستگی دارد. اگر مجلس قانونی در اینباره تصویب کند و این اجازه را به شورای نگهبان بدهد ککه نظارت خود را در طول دوره نمایندگی نیز تسری بدهد در این صورت این شورا وارد خواهد شد. بنابراین باید گفت وقتی خود نمایندگان اراده‌ای برای در راس امور ماندن مجلس نداشته باشند دیگر نمی‌توان از سایر نهادها انتظاری برای حفظ حرمت و جایگاه مجلس داشت.
منبع: روزنامه سازندگی