شهربانو امانی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران و شورای شهر تهران

از ابتدای تشکیل شوراهای شــهر و روستا در پنج دور گذشــته، رویکرد شوراها در چهار دوره کالبد محوری بوده است. اما شورای شهر تهران در دوره پنجم گفتمان مدیریت شهری را تغییر داده و انسان‌محوری را سرلوحه کار خود قرار داد. در این یادداشــت همزمان با آغاز به کار چهارمین سال فعالیت شورای پنجم مایلم درباره این تغییر رویکرد و اثرات آن بیشــتر توضیح بدهم. اگر نگاهی به تاریخچه شهرهای پیاده‌مدار و انسان‌محور امروز جهان داشته باشیم مشاهده خواهیم کرد تمامی این شهرها یک نقطه عطف در گذار از خودرومحوری به انســان‌محوری داشته‌اند. در کشورهای توســعه‌یافته عموما این اتفاق به دهه‌های۸۰ و ۹۰ میلادی باز می‌گردد. اگر مقایســه‌ای میان نوع و شدت معضلات و مشــکلات آن روزگار این شهرها با کلانشهرهای امروز ما داشته باشیم بسیار آنها را نزدیک خواهیم یافت. آنها نیز مانند شهرهای ما به آستانه تحمل شهر در برابر آسیب‌های ناشی از خودروها رسیده بودند. در چنین شرایطی نیازمند مدیرانی هستیم که تصمیمات جســورانه بگیرند. تاریخ برنامه‌ریزی شهری شــاهدی بر این مدعاست که تمامی شهرهایی که سیاست‌های خود را از محوریت تردد خودروها به محوریت عابران پیاده تغییر دادند، به دســتاوردهای شــگرفی دست یافتند. راه دیگری جز تغییر رویکرد وجود ندارد. هرچند این تغییر، در نگرش اغلب مدیران ما قابل مشاهده است اما هنوز در عمل آنها خودرومحوری غالب است. هنوز بودجه‌های سالیانه رنگ و بوی خودرومحوری دارند. هنوز میلیاردها تومان صرف روکش آسفالت، علایم راهنمایی و جدول‌کشی خیابان می‌شــود، اما تعمیر کفپوش یک پیاده‌رو مدت‌ها در انتظار تخصیص بودجه می‌ماند. یک شــهر انســان‌محور ثمراتی برای شهروندانش دارد که قابل شمارش نیست. حل معضلات ترافیک و آلودگی هوا، ارمغان اقتصادی پویا برای شهر و حتی کشور، کاهش مصرف سوخت و انرژی، کیفیت بـالای زندگی و کاهش هزینه‌های اداره شــهر تنها بخش کوچکی از مزایای یک شهر انسان‌محور است.

شــورای پنجم نه‌تنها بر ایده‌های نو تاکید داشــته بلکه اقدامات مهمی در این زمینه انجام داده است. به طور خاص در خصوص رویکرد توســعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی TOD که تکامل‌یافته‌ترین رویکــرد نوین در برنامه‌ریزی شهری است، با محوریت کمیته TOD حدود ۵۰۰ کارشناس شهرداری تهران آموزش دیدند. ۳ همایش تخصصی برگزار شد و ده‌ها نفر از مدیران شهرداری در این همایش‌ها شرکت کردند. حدود ۱۰ کتاب تخصصی در کمیته TOD ترجمه یا تالیف شــد و همکاری‌های متعددی نیز با مناطق صورت ً گرفت. این موارد به جز تکالیفی اســت که در برنامه ۵ساله و بودجه‌های ســالیانه برای شهرداری تعیین شد. اما یقینا مهمترین دســتاورد کمیتهTOD ، طراحی ســامانه جامع توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی است که هم‌اکنون بعد از یک‌سال همکاری مشترک میان کمیته TOD و سازمان فناوری اطالعــات و ارتباطات شــهرداری مراحل پایانی آماده‌سازی خود را طی می‌کند.

این ســامانه قابلیت‌های ویژه و اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌کند و می‌تواند مبنای‌تصمیم‌گیری و تهیه و تدوین طرح‌های توسعه شــهری باشد. در این سامانه با همکاری مناطق، شاخص‌های TOD در تمامی زون‌های شهر تهران احصا شــده و به روزرســانی می‌شــود. افزایش امتیازات زون‌های TOD معیار کمی مناسبی برای سنجش عملکرد شهرداران مناطق خواهد بود. همچنین ارتباط حمل و نقل عمومی و کاربری زمین قابل ارزیابی خواهد بود. عدم توازن شبکه حمل و نقل عمومی ناشی از زونینگ با اندازه‌گیری دقیق توزیــع کاربری‌ها در زون‌های TOD قابل ســنجش اســت. تمامی قطعات پیــاده‌رو درون زون‌هــا کدگذاری می‌شــوند. کدگذاری قطعات پیاده‌رو این امکان را می‌دهد تا هرگونه نقطه ضعف و آســیب درون پیاده‌روها در اســرع وقت شناسایی شده و رفع شود. علاوه بر این تمامی قطعاتی که درون شهر پتانسیل توســعه دارند مانندBrownfield ها و کاربری‌های ناسازگار شناســایی می‌شوند. این قطعات فرصت‌های مناســبی برای رفع نیازهای ســاکنین درون مناطق پیاده به منظــور افزایش اختلاط کاربری و اختلاط جمعیتی زونهای TOD هستند. اینها تنها بخش کوچکی از قابلیت‌های این ســامانه ارزشــمند خواهد بود که بدون تغییر رویکرد شورای شهر دسترسی به آن بسیار دشوار بود. رویکرد انسان‌محوری اگر در دوره‌های آینده شورا تداوم یابد حتما موجب تحــولات ملموس و قابل اعتنایی در کیفیت زندگی شهری در کلانشهری همچون تهران خواهد شد.

منبع: روزنامه سازندگی