حمیده امینی‌فرد: محسن هاشمی، رئیس شورای فعلی شهر تهران تا کمتر از یک ماه و نیم دیگر جای خودش را احتمالاً به یک چهره آشنا از جناح اصولگرایان یعنی مهدی چمران (سرلیست انتخاباتی دوره ششم)خواهد داد. دوره بعد اگرچه طیف بازی‌ها از میدان اصلاح‌طلبان به میدان رقیب کشیده خواهد شد، اما تجربه یکدست بودن شورا و شهرداری در دوره ششم نیز همانی خواهد بود که در دوره پنجم تکرار شد. حالا اما تهران با تغییرات ویژه‌ای روبه‌رواست، کرونا امان مدیریت شهری را بریده و تحریم‌ها و کاهش منابع مالی؛ تراژدی ترسناکی از مدیریت آینده را پیش روی مدیران شهری پایتخت باز کرده است. با محسن هاشمی درباره تغییراتی به گفت‌و‌گو نشستیم که در مرداد ماه تهران را وارد فضای جدیدی از رقابت‌ها خواهد کرد. گفت‌و‌گوی ما با او را درباره چالش‌های پیش روی تهران در دوره ششم در زیر می‌خوانید:
حدود یک ماه دیگر شورای جدید با ترکیب کاملاً متفاوت و از اصولگرایان روی کار می‌آید؛ با توجه به اینکه برخی اعضا چهره‌های تکراری ادوار گذشته هستند فکر می‌کنید سیاست شورای شهر در دوره ششم چگونه باشد؟
طبیعتاً برای تشخیص سیاست‌های شورای ششم باید صبر کرد تا این شورا تشکیل و شهردار آینده خود را انتخاب کند، اما یک نگرانی در بخشی از جامعه و کارشناسان وجود دارد که سیاست‌های صیانتی این دوره مدیریت شهری که تحقق منویات رهبرانقلاب در مورد حفظ حریم شهر، حفظ محیط‌زیست و فضای سبز و پایبندی به طرح تفصیلی بود، در دوره جدید با چالش مواجه شود که امیدواریم این اتفاق نیفتد و شورای ششم با حفظ دستاوردهای شورای پنجم در حوزه شفافیت، کاهش هزینه اداره شهر و صیانت از شهر، گامی روبه جلو برای توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران بردارد نه اینکه این دستاوردها مخدوش شده و گامی رو به عقب برداشته شود.
برخی به طعنه می‌گویند که شورای پنجم در نامگذاری‌ها فعال بود و مثلاً ما نام چهره‌هایی را بر سردر خیابان‌های تهران دیدیم که طیف اصولگرا قطعاً از آن برحذر خواهد بود و در دوره جدید شورا (با آمدن اصولگرایان) دوباره شاهد افراشتن بیلبوردهای سیاسی در شهر تهران خواهیم بود، شما چه نظری دارید؟
نامگذاری یکی از وظایف شورای شهر است و طبیعتاً در دوره آینده نیز ادامه خواهد یافت، البته سیاست شورای پنجم در نامگذاری‌ها این بود که در کنار نام شهدا که بیش از 50 درصد نامگذاری‌ها را تشکیل می‌داد از اسامی چهره‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و ورزشی نیز برای نامگذاری استفاده شود که استقبال خوبی در جامعه از این حرکت شد، هرچند که درباره کمتر از یک درصد نامگذاری‌ها نیز حساسیت در بخشی از جامعه به‌وجود آمد. در مورد بیلبوردهای سیاسی فکر نمی‌کنم با توجه به یکدست شدن مجلس، دولت و شورای شهر، این طیف به‌دنبال ایجاد تنش و اخلال در دیپلماسی باشند و اصولاً جامعه هم دیگر به اندازه قبل تحت تأثیر اقدامات اینچنینی نیست و فضای مجازی به مراتب مؤثرتر از تبلیغات فیزیکی است.
فکر می‌کنید شورای شهر آینده در دوره جدید بیشتر باید بر چه مسائلی تمرکز کند؟ در واقع در شهر چندین میلیونی تهران، شورا باید کدام مسائل و برنامه‌ها را در اولویت قرار بدهد؟
مهم‌ترین مسأله تهران در دهه اخیر نوسازی و تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی است، تعداد اتوبوس‌های تهران در حال حاضر حدود نصف میزان پیش‌بینی شده در برنامه است و این تعداد موجود هم اکثراً فرسوده شده‌اند، در مترو نیز با وجود بهره‌برداری از سه خط در سال‌های اخیر واگن و تجهیزات لازم برای این خطوط تأمین نشده و در واقع متروی تهران با نصف ظرفیت خود کار می‌کند، بنابراین برای حل مسأله آلودگی هوا و ترافیک و تأمین آسایش عمومی، مهم‌ترین اولویت تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. متأسفانه با وجود پیگیری‌های صورت گرفته در دوره پنجم، مصوبات دولت برای تأمین دوهزار واگن و 6 هزار اتوبوس در شهر تهران و همچنین ساماندهی آسیب‌های اجتماعی، به‌دلیل عدم هماهنگی بین دستگاهی در دولت و تحریم اجرایی نشد که امیدواریم با یکدست شدن قوا و هماهنگی بین آنها این مسئله به سرعت اجرایی شود.
با توجه به ترکیب جدید فکر می‌کنید که شورای آینده یک شورای سیاسی‌کار خواهد بود و آیا امیدوار هستید تا مشکلات شهر همچون ترافیک، آلودگی هوا و... در این دوره بهبود پیدا کند؟
اصولاً شورای شهر ماهیتی غیرسیاسی و خدماتی و مدنی دارد، مهم‌ترین کار شورا انتخاب شهردار است و اگر شهرداری غیرسیاسی و اجرایی برای شهر انتخاب گردد طبیعتاً مدیریت شهری به‌سوی فعالیت‌های سیاسی نخواهد رفت. اگر شورای ششم قدر فرصت خدمت را بداند و با بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها، منابع لازم برای اجرای مصوبات دولت فراهم شود، می‌توان گام‌های بزرگی در توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی و حل مسأله ترافیک و آلودگی هوا برداشت.
شورای پنجم تلاش زیادی کرد تا نگاه انسان محوری بر تهران حاکم شود، فارغ از اینکه تا چه اندازه موفق ظاهر شد فکر می‌کنید در دوره جدید با توجه به ترکیب شورا و شهردار احتمالی از طیف اصولگرایان؛ آیا ما به دوره گذشته که نگاه خودرو محوری و شهر فروشی حاکم بود، بازخواهیم گشت؟
شورای پنجم دغدغه‌های رهبرانقلاب را در مورد صیانت از شهر و فضای سبز محقق کرد و طبیعتاً از شورای ششم که خود را ولایتمدار و پایبند به دستورات و منویات رهبری می داند انتظار می‌رود که به عقب برنگردد، یکی از نمادهای این مسأله بحث باغ‌های تهران بود که مصوبه برج باغ که دارای سه اشکال عمده بارگذاری سنگین در باغ‌ها، اجازه پیشروی بیش از 30درصد در زیرسطح زمین و افزایش سطح اشغال به بالاتر از 30درصد پس از اخذ مجوز را داشت، توسط شورای پنجم ابطال و با مصوبه خانه باغ جایگزین و مورد تأیید شورایعالی شهرسازی قرار گرفت، این مصوبه می‌تواند بهینه و کارآمد شود اما بازگشت به شیوه برج باغ تهدیدی برای باغ‌های باقیمانده تهران تلقی خواهد شد. پایبندی به طرح تفصیلی و عدم بارگذاری افزون برطرح نماد دیگری از سیاست طرح تفصیلی، آرامش شهر و صیانت از حقوق شهروندان است که انتظار داریم در دوره آینده حفظ شود.
یکی از نگرانی‌های عمده در تهران مسئله تراکم و به عبارتی شهرفروشی است. با توجه به منابع مالی محدود شهرداری و به‌عبارتی تمام شدن وام‌های ارزی و ریالی؛ مدیریت شهری در دوره جدید برای تأمین منابع مالی به کدام سمت و سو کشیده خواهد شد؟ فکر می‌کنید نهادهای ثروتمند مثل نیروهای نظامی پشت شهرداری خواهند آمد و آیا باید در دوره جدید منتظر بده‌بستان‌های جدید هم باشیم؟
در دوره گذشته بخشی از منابع مالی شهرداری در چارچوب توافق‌هایی در اختیار برخی نهادها قرار گرفته بود که با وجود پیگیری‌ها، در دوره پنجم این منابع به شهرداری بازنگشت، یکی از روش‌های تأمین منابع در دوره جدید می‌تواند بازگرداندن این منابع به ارزش روز به شهرداری باشد که با توجه به همگرایی شورای ششم با نهادهای نظامی، این فرصت وجود دارد، مسأله دیگر بارگذاری مثبت در حاشیه کریدورهای حمل‌ونقل عمومی(TO) است که متأسفانه با همه پیگیری‌ها در دوره پنجم به نتیجه نرسید اما در دوره ششم می‌تواند منابع لازم برای توسعه و تجهیز حمل‌ونقل عمومی را فراهم کند.
در این دوره فارغ از همه مسائل حاشیه‌ای و سیاسی، شخصاً درباره آینده شهری مثل تهران چه فکر می‌کنید؟ آیا معتقد هستید که روند روبه بهبود خواهد بود یا برعکس مسائل و مشکلات افزایش خواهد یافت؟
مسائل تهران را نمی‌شود بدون توجه به وضعیت کلی کشور تحلیل و پیش‌بینی کرد، واقعیت آن است که در طول دهه گذشته، مسأله تحریم و پیامدهای آن مانند تورم، رکود و کاهش ارزش پول ملی ضربات سنگینی به اقتصاد کشور و طبیعتاً تهران زده و کرونا نیز مزید برعلت شده است، اگر ما نتوانیم این مسائل راحل کنیم و رشد اقتصادی کشور را که در دهه گذشته صفر بوده است به عددی بالاتر از متوسط 5 درصد برسانیم با بحران جدی اقتصادی مواجه می‌شویم و تحمل اقشار متوسط و پایین‌تر از آن در برابر فشارهای اقتصادی و معیشتی به پایان می‌رسد؛ این مسأله روی تهران هم اثرگذار خواهد بود. توسعه تهران باید براساس سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کمک‌های دولت به سیستم حمل‌ونقل عمومی ریل‌گذاری شود و هر دو این موضوعات تابع شرایط کلی کشور است.
با توجه به تجربه‌ای که به‌عنوان ریاست شورا به‌دست آوردید مهم‌ترین مسئله‌ای که شورای ششم باید بر آن تمرکز کند از نظر اداره امور داخلی و نه شهر تهران را در چه چیزی می‌دانید؟
نظارت مؤثر بر عملکرد شهرداری، حلقه مفقوده شوراست، تاکنون مهم‌ترین تصمیم شورا انتخاب شهردار بوده و پس از تعیین شهردار عملاً بخش عمده اختیارات مدیریت شهری در دست شهردار است و شورا ابزاری برای نظارت مؤثر و بموقع ندارد. به‌نظر می‌رسد اگر شورای ششم می‌خواهد تأثیرگذاری نقش خود را در اداره شهر حفظ کند حتماً باید به‌دنبال نظارت مؤثر و ابزارهای آن نظیر دیوان محاسبات شهری باشد یا می‌تواند در زمینه تعیین تیم مدیریتی ارشد شهرداری در سطح معاونین، مشابه وزرا در مجلس، از شورا رأی اعتماد بگیرد.
یکدست بودن طیف سیاسی حاکم بر شورای شهر و شهردار و بدنه شهرداری را تا چه اندازه برای پیشبرد امور مفید یا مضر می‌دانید؟ آیا اعتقاد دارید که بهتر است شهردار از بدنه شهرداری انتخاب شود یا خارج از آن و یا اساساً از طیف سیاسی و فکری متفاوتی باشد؟
یکدست بودن شورا از جهتی امتیاز است که مانع تنش‌ها و درگیری سیاسی در شورا می‌شود، همان‌طور که در شورای پنجم شاهد آن نبودیم و اشکالی هم در جهت عدم دیده شدن نقاط ضعف مدیریت شهری به جهت همفکری و نزدیکی به افراد می‌دهد، اما قطعاً انتخاب یک چهره اجرایی، مقتدر و با تجربه در حوزه مدیریت شهری بر انتخاب یک چهره سیاسی اولویت دارد.
در این دوره اگر بخواهید مختصر بگویید چه دستاوردی برای تهران نشین‌ها داشتید و آیا توانستید آرامش و نشاط را به شهر پر مسأله تهران برگردانید، چه جوابی برای میلیون‌ها ساکن پایتخت دارید؟
شاید بتوان گفت دوره پنجم مدیریت شهری در حوزه سلبی و صیانتی موفق عمل کرده است، یعنی با شفاف سازی، مبارزه با رانت و فساد، حفظ باغ‌ها و پایبندی به طرح تفصیلی پدیده‌های منفی که مردم مطالبه برخورد با آنها را داشتند بشدت کاهش پیدا کرد و این شورا نمره قبولی گرفت، اما در حوزه ایجابی که نیاز به منابع مالی قابل توجه و کمک‌های دولت و مجلس در جهت تحقق اهداف برنامه در توسعه و تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی و کاهش ترافیک و آلودگی هوا بوسیله آن بود، نتوانستیم به اهداف خود برسیم، البته شرایط عمومی کشور در این دوره و همزمانی تحریم‌های بی‌سابقه ترامپ با کرونا هم مؤثر بود که امیدواریم بزودی شرایط به سمت مثبت و گشایش تغییر کند.
تغییرات پی‌درپی شهردار در تهران تا چه حد موجب شد تا آن‌گونه که باید برنامه‌های شورا به درستی اجرا نشود و اساس این بی‌ثباتی در مدیریت شهری آثار نامطلوبی بر اداره شهر داشت؟
اینکه ثبات در مدیریت در کارآمدی و موفقیت تأثیری بسزا دارد قابل انکار نیست و سه بار تغییر شهردار در این دوره موجب بروز بی‌ثباتی شد، البته شورای پنجم تلاش کرد که با انتخاب آقای حناچی که در این دوره معاونت‌های عمرانی و شهرسازی را برعهده داشتند، آثار آن را کاهش دهد.
مهم‌ترین ضعف و نارسایی که شهر در چهار سال فعالیت شورا با آن مواجه بود در چه بخش‌هایی بود؟
سیستم حمل‌ونقل عمومی یکی ازنقاط ضعف این دوره مدیریت شهری بود که نتوانستیم طبق برنامه به تجهیز اتوبوسرانی و مترو بپردازیم.
تحلیل شما از وضعیت موجود شهر از نظر منابع و مصارف چیست؟
در وضعیت فعلی وابستگی بودجه شهرداری به منابع ناپایدار و ناشی از واگذاری دارایی‌های سرمایه کاهش یافته اما این کاهش می‌تواند بیشتر هم بشود. اگر روند منصفانه و واقعی کردن عوارض شهری که در قانون ارزش افزوده هم پیش‌بینی شده تداوم یابد و شهروندان بخصوص بخش برخوردار جامعه هزینه واقعی خدمات شهری مانند پسماند، نوسازی و نقل وانتقال را پرداخت کنند، دیگر شهرداری برای تأمین هزینه‌های اداره شهر ناگزیر به شهرفروشی نخواهد شد. پروژه‌های توسعه شهری نیز باید از طریق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا مجتمع‌های ایستگاهی تأمین شود که آن‌هم به‌شکلی مستقل و قابل اتکا پیش برود.
اساساً شهر را مدیریت قبلی با چه شرایطی به گروه جدید تحویل خواهد داد؟
تصور می‌کنم وضعیت فعلی شهر در شرایطی با ثبات و توأم با آرامش تحویل خواهد شد، عملکرد مدیریت شهری در این دوره شفاف بوده است، شهرفروشی و تراکم فروشی خارج طرح تفصیلی بشدت کاهش یافته، پرسنل شهرداری برای اولین بار در تاریخ شهرداری تهران در یک دوره نه تنها افزایش نیافته بلکه 20 درصد کاهش هم یافته و از حدود 70 هزار نفر به‌کمتر از 60 هزار نفر رسیده است و تعداد نیروهای شرکتی شهرداری نیز حدود 10 هزار نفر کاهش یافت، بنابراین ما در یک شرایط شفاف و با ثبات مدیریت شهری را تحویل می‌دهیم.
منبع: روزنامه ایران